به طور كلي در عبادات كه يكي از بارزترين آن نماز است دو شرط

لازم است: 1. شرط صحت; 2. شرايط كمال و قبولي. البته هر دو مهم ولي

اولي بر دومي مقدم است:

امام اولي كه شرايط صحت نماز باشد به دو عامل بستگي دارد: 1. صحيح

بودن شكل نماز; 2. صحيح بودن هدف. آن اما صحيح بودن شكل نماز به

اين است كه به همان شكل و شيوهئ معين از سوي خدا و مكتب انجام گيرد نه

از روي سليقههاي شخصي. حضرت ابراهيم از خداوند درخواست ميكند

(و ارنا مناسكنا) يعني خدايا نحوهئ صحيح عبادت را به ما نشان بده و اين

كه كجا بايد شكسته بخوانيم ويا تمام، آهسته يا بلند بخوانيم، تعداد ركعات و

امثال آن، پس شكل ظاهري نماز را بايد به همان صورت كه دستور دادهاند

انجام داد. در غير اين صورت باطل و بي ارزش است مثل دندانههاي يك

كليد كه اگر اندكي ريز يا درشت باشند ديگر قفل را باز نميكنند. دوم صحيح

بودن هدف به اين است كه هدف انسان در عبادت كسب رضاي الهي وانجام

وظيفه باشد. پس عبادتي كه براي غير خدا باشد; مثلا براي ريا، خودنمايي و

خوشايند مردم، شرك است و هيچ ارزشي ندارد.

اين نوع عبادت گرچه شكل ظاهري آن صحيح است و شرايط صحيح بودن

را داراست و انسان تكليفش را انجام داده و از عقاب خدا رهايي پيدا كرده

ولي بايد دانست كه اين گونه عبادات رشد آور نيست. همان عبادت

بيمحتواست، مثل دارويي كه شفابخش نيست و يا مثل هسته بيمغز

ميماند كه رشد نميكند و ثمر نميدهد; گاهي عبادت از كيفر ميرهاند ولي

ما را محبوب خدا نميسازد.

اما قسم دوم كه شرايط كمال و قبولي نماز است پرداختن به معناي آن است.

قرآن ثمرهئ نماز را بازداشتن از فحشا و منكر ميداند.: ((ان الصلوه تنهي عن

الفحشا و المنكر)) اين خاصيت مغز و محتواي اصلي نماز و نشان قبولي

اعمال و عبادات است. امام صادق در بيان نشانهئ قبولي عبادت فرمود: هر

كسي دوست دارد بداند نمازش قبول شده يا نه، ببيند كه آيا نمازش او را از

گناه و زشتي بازداشته يا نه؟ پس به هر قدر كه نمازش او را از گناه بازداشته به

همان اندازه نمازش قبول شده است. ملاحظه فرموديد كه توجه به معناي

نماز از شرايط كمال و قبولي آن است و گرچه بسيار مهم است; ولي در

مرحله دوم است; زيرا اگر توجه به معنا نباشد و شرايط كمال و قبولي را

نتواند كسب كند نمازش باطل نيست و اگر ظاهر نماز را حفظ كند و شرايط

صحت آن را رعايت نمايد نماز صحيح است و تكليف از او ساقط ميشود،

بنابر اين صورت نماز بر معنا رجحان دارد.


ستاد اقامه نماز