از نظر روايات، هر يك از نمازهاي ظهر و عصر، يا مغرب و عشاء دو وقت دارد:
1. وقت فضيلت
2. وقت اجزاء.
وقت فضيلت نماز ظهر، از لحظه زوال خورشيد است تا زماني كه سايه شاخص به اندازه خود آن باشد.
و وقت فضيلت عصر، از لحظه اي است كه سايه شاخص از مثل به «مثلين »برسد. كسي كه بخواهد وقت فضيلت را درك كند بايد نمازهاي ظهر و عصر را جدا از هم بخواند.
اما در وقت اجزاء، بايد گفت كه مجموع فاصله ظهر تا غروب، وقت اجزاء است و هر كدام از اين دو فريضه در اين دو فاصله بجا آورده شود، مجزي است. در اين صورت ميتوان ميان آن دو جمع كرد. چيزي كه هست به مقدار چهار ركعت از اول وقت به نماز ظهر، و به همان مقدار از آخر وقت به نماز عصر اختصاص دارد، فقط در وقت مختص هر نماز نميتوان ديگري را بجا آورد.
عين دو وقت « فضيلت » و « اجزاء» در نماز مغرب و عشا نيز هست كه در كتابهاي فقهي بيان شده است.
بنابراين، اگر دو نماز را در يك وقت بگزاريم، هر دو را در وقت خود خوانده ايم، چيزي كه هست احيانا” وقت فضيلت يكي، و گاهي هر دو را از دست داده ايم، و التزام به سنت خوب است ولي واجب نيست. چه بسا مصالح ايجاب كند كه انسان، يك تكليف مستحبي را براي كار و مصلحت برتر ترك كند و جريان در مورد تفريق ميان دو نماز چنين است، زيرا در بسياري از كشورها، موجب حرج گرديده و احياناً سبب ترك نماز شده است.
دليل بر اين كه ميتوان ميان دو نماز بدون عذر جمع كرد، عمل رسول الله (ص) است كه بارها بدون عذر دو نماز را يك جا گزارد، تا كار را بر امت آسان سازد.
تصور نشود كه جمع ميان دو نماز، در ديگر مذاهب اسلامي وجود ندارد، آنان نيز در برخي از موارد ميان دو نماز جمع مي كنند.
پيروان ابو حنيفه در عرفه و مزدلفه ميان دو نماز جمع مي كنند.
شافعي و مالكي و حنبلي در سفر، قائل به جواز جمع هستند و برخي ديگر در مواقع عذر، مانند بارندگي، بيماري و ترس جمع ميان دو نماز را جايز ميدانند و هرگز نميتوان گفت اين افراد نماز را درغير وقت خود مي خوانند.
تا اينجا موضوع را روشن كرديم و اكنون بدنبال آن هستيم كه عمل پيامبر را بررسي كنيم.
متجاوز از بيست روايت گواهي ميد هند كه پيامبر بدون كوچك ترين عذر، ميان ظهر و عصر و يا مغرب و عشا جمع كرد و همگي در صحاح و سنن وارد شده كه ما به برخي از آنها اشاره مي كنيم: ابن عباس مي گويد:
«صلي رسول الله الظهر و العصر جميعاً و المغرب و العشاء جميعاً من غير خوف و لا سفر». (مسند احمد 1/221)
[پيامبر (ص) نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا را با هم، بدون عذر، مانند خوف از دشمن يا سفر به جا آورد.]
مسلم در صحيح خود، از ابن عباس نقل مي كند كه:
«صلي رسول الله الظهر و العصر جميعاً بالمدينه من غير خوف و لا سفر، فقال ابو الزبير فسالت سعيداً لم فعل ذلك، فقال: سالت ابن عباس كما سالتني، فقال: اراد ان لا يحرج احداً من امته». (صحيح مسلم، كتاب الصلوة باب جمع بين الصلوتين)
[رسول خدا(ص) نماز ظهر و عصر را با هم در مدينه به جا آورد، در حاليكه نه خوفي بود و نه سفر. ابو زبير مي گويد: من به سعيد بن جبير گفتم: فلسفه آن، چه بود، سعيد گفت: من از ابن عباس پرسيدم، همچنان كه تو از من پرسيدي، او در پاسخ گفت: اين بدان جهت بود كه كار را بر امت خود آسان سازد.]

تبيان