نزول قرآن به زبان عربي با توجه به عرب زبان بودن خود پيامبر9 و مخاطبان اوّل قرآن، امري طبيعي به نظر ميرسد، و چه بسا، اگر خداوند قرآن را به زبان ديگري نازل ميكرد، سؤال ميشد: با اينكه مخاطبان نخستين آن، عرب زبان هستند، چرا به زبان عربي نازل نشد؟! چنانكه قرآن كريم ميفرمايد: اگر اين قرآن را به زبان عجمي (غير عربي) ميفرستاديم، ميگفتند: چرا آياتش روشن و آشكار نيست؟ آيا كتاب عجمي بر پيامبري كه خودش عرب است نازل ميشود؟! (فصّلت، 44)

بنابراين، روال طبيعي اقتضا ميكرد كه قرآن به زبان عربي نازل شود.(معارف قرآن، محمدتقي مصباح يزدي، قرآنشناسي، ج 1، ص 98، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امامخميني;.)

با استفاده از برخي آيات، ميتوان جهات ديگري را بر ضرورت عربي بودن قرآن پيدا كرد; از جمله:

1. زبان قرآن، عامل مؤثري در پذيرش قرآن از طرف اعراب نخستين بود. و لو نزّلنَه عليَ بعض الأعجمين # فقرأه عليهم ما كانوا به مؤمنين; (شعرأ، 198 و 199) اگر قرآن را به برخي از غير عربها نازل ميكرديم، عربها به آن ايمان نميآوردند. و بديهي است وقتي دين اسلام ميتوانست موفق شود و در تمام جهان گسترش يابد كه نخست در منطقة بعثت پيامبر9 كه عرب زبان بودند ـ مورد پذيرش واقع شود و به آن ايمان بياورند; سپس به وسيلة اين مؤمنان، در تمام جهان منتشر شود.

2. سخن گفتن براي قومي با زبان خودشان تأثير بيشتري دارد. هيچ رسولي را نفرستاديم مگر به زبان قوم خودش تا اينكه خوب و روشن پيام را به آنها برساند. (ابراهيم، 4)

3. قرآن، معجزه جاودانه رسولاللّهپيوسته تحدّي و همانندطلبي كرده است; اما عربها با آن همه پيشرفتي كه در فصاحت و بلاغت داشتند، نتوانستند سورهاي مانند يكي از سورههاي قرآن بياورند; پس قرآن از اين لحاظ معجزه است كه در ميان عربهاي فصيح و بليغ ـ كه بحثهاي ادبي و شعر و شاعري، در ميان آنان رونق فراوان داشت ـ نازل شده و آنان نتوانستند مانند آن را بياورند، و اين، جز با عربي بودن قرآن حاصل نميشد; پس يكي از علتهاي انتخاب اين نوع اعجاز براي رسول خدا، رونق بازار فصاحت و بلاغت در محيط بعثت بود و معنا نداشت كه با زبان ديگري نازل شود.(جهت اطلاع بيشتر ر.ك: علوم قرآن، سيد محمدباقر حكيم، ص 31 ـ 36، نشر الهادي / علوم القرآن عندالمفسّرين، مركز فرهنگ و معارف قرآن، ج اول، مبحث عربية القرآن و آثارها، ص 87 ـ 100، نشر مكتب الاعلام الاسلامي.)

4. زبان عربي يكي از كاملترين زبانها از نظر قالب و ادبيات و دستور زبان است و قابليت حمل معارف بلند و عميق قرآن كريم را دارد و ميتواند معارف مهم و ارزندة قرآن و هدايت الهي را تا پايان جهان و آخرالزمان متحمل شود و معجزه جاودان پيامبر اسلامبماند.

ويژگي كه در زبانهاي ديگر يافت نميشود، به همين جهت توصيف قرآن به عربي در برخي آيات كه ميفرمايد: إِنَّـآ أَنزَلْنَـَهُ قُرْءَ َنًا عَرَبِيًّا لَّعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ;(يوسف،2) ما آن را قرآني عربي نازل كرديم تا شما درك كنيد.

5. اسلام دين جهان شمول و خاتم است. فرهنگ اسلامي جهان شمول است.

خداوند خواسته دين اسلام و فرهنگ اسلامي جهاني باشد. يكي از ابعاد فرهنگ، زبان است. لذا خداوند قرآن را به زبان عربي نازل كرده است. تا زبان عربي جهاني شود، و اين به جهت ويژگيهاي خاص زبان عربي و برتري آن بر زبانهاي ديگراست.

اين همان چيزي است كه امروز مطرح است; يعني در پي جهاني كردن زبان، فرهنگ و... هستند.

اسلام از چهارده قرن پيش اين موضوع را مطرح كرده است. و اين را ميتوان يكي از معجزات اسلام و قرآن كريم دانست.



فرهنگ ومعارف قرآن