تفاوت بين عقايد و اعمال شيعه و سني (مانند وضو و نماز) ناشي از چيست؟


در ابتدا ذكر يك مطلب به عنوان مقدمه و به صورت كلي لازم است: به اعتقاد شيعه اماميه، هيچ كس جز نبي اكرم(ص) حق تشريع، تفسير و تبيين احكام الهي را ندارد. پيامبر اكرم(ص) از طريق اتصال به منبع غيب، از احكام الهي مطلع مي شدند و مأمور به تبليغ اين احكام بودند. پس از پيامبر اسلام طبق نص و تصريح ايشان، ائمه(ع) براي تبيين احكام الهي (و نه تشريع آن)منصوب شده اند. از جمله طبق حديث مورد اتفاق جميع فرق مسلمين: {Hان تارك فيكم الثقلين كتاب الله و عترتي ما ان تمسكتم بها لن تضلوا ابداًH}؛ {Mدو شي ء گرانبها ميان شما باقي مي گذارم: كتاب خدا و اهل بيتم، مادامي كه به اين دو چنگ بزنيد گمراه نخواهيد شدM}. اگر ائمه(ع) حكمي يا كيفيت عملي را بيان مي كنند، صرفاً بيان حكم الهي و نحوه عمل و سيره رسول اكرم(ص) است و از پيش خود چيزي را تشريع نمي كنند. منشأ پيدايش برخي تفاوت ها در كيفيت نماز و وضو، به دو عامل اساسي برمي گردد: 1- دور شدن از عصر حضور پيامبر اكرم(ص) و پيدايش سؤالات جديد: با رحلت رسول اسلام، دوران دسترسي به كسي كه مبيّن حكم الهي بود به سير رسيد. با گذشت زمان و دور شدن از عصر نبي اكرم و پيدايش مسائل و سؤالات جديدي در زمينه هاي مختلف (از جمله در زمينه مسائل مربوط به نماز و وضو) اهل سنت - كه راه دسترسي به بيانگر حكم الهي را بسته مي ديدند - براي يافتن پاسخ سؤالات خود، با اجتهاد و سليقه خود به پاسخ آنها پرداختند. اما از ديدگاه شيعه ائمه معصومين، مفسر و بيانگر حكم الهي بعد از نبي اكرم و بنا به سفارش ايشان بودند. آنان تا حدود 250 سال پس از رحلت نبي اكرم، نيز دسترسي به مبيّن و مفسر احكام الهي داشتند و ائمه(ع)، آنچه را كه حكم الهي بود تبيين مي كردند؛ مثلاً در مسائلي چون: آيا مي توان با كفش نماز خواند؟ آيا اگر بر روي زمين و محل سجده نمازگزار، چيزي غير از اجزاي زمين (مثل فرش) فاصله شود، مي توان بر آن سجده كرد يا نه؟ ايا خواندن سوره هايي كه سجده واجب دارد در قرائت نماز جايز است و...، در حالي كه اهل سنت در اين امور به فهم و رأي خود استناد كرده اند. 2- تغييرات و تشريعاتي كه از سوي خلفا، پس از رحلت رسول اكرم(ص) صورت گرفت - مانند مسأله تكتف (دست بسته نماز خواندن)، عموماً از زمان عمر خليفه دوم مرسوم شد. به عنوان نمونه وقتي اسيران فارس را نزد وي آوردند، آنان مقابل عمر دست بسته ايستادند. وي علت اين عمر را جويا شد، گفتند ما مقابل اميران و بزرگان خود به جهت احترام اين گونه مي ايستيم. عمر از اين نحوه اظهار ادب خوشش آمد و گفت خوب است ما هم در مقابل خداوند در نماز اين گونه بايستيم، {V(مستند العروةالوثقي، آيت الله خويي، ج 4، ص 445 - جواهرالكلام، ج 11، ص 19)V}. در مسأله وضو آمده است كه وضوي همه مسلمانان تا خلافت عثمان صورت واحدي داشته و مانند وضوي كنوني شيعه بوده است. اين مسأله با آيه قرآن نيز تطبيق دارد كه مي فرمايد: {A{/Bوَ اِمْسَحُوا بِرُؤُسِكُمْ وَ أَرْجُلَكُمْ {w15-19w}{I5:6I}/}A}، {V(مائده ، آيه 6)V}در اين آيه خداوند امر به مسح سر و پاها نموده است، در حاليكه اهل تسنن پاها را مي شويند، علت تغيير وضو اين بود كه عثمان در اواسط دوران خلافت خود نسبت به چگونگي وضوي پيامبر گرفتار ترديد شد، او سپس وضوي پيامبر را به شكلي كه اكنون در ميان اهل سنت مرسوم است اعلام نمود. اين قضيه مورد مخالفت بسياري از صحابه پيامبر واقع شد، لكن حكومت اموي بنا به اغراض سياسي در نقاط مختلف اسلامي شيوه عثمان را تبليغ كردند و جوي به وجود آوردند كه برخي از صحابه جرأت مخالفت با روش دستگاه حاكم را نداشت و در نتيجه اين گونه وضو گرفتن رواج يافت. براي آگاهي بيشتر ر.ك: وضوءالنبي من خلال ملابسات التشريع، علي الشهرستاني، نشر مشعر.

مركز فرهنگي نهاد رهبري در دانشگاه ها

بازگشت