جـواب اجمالي اين سوال اين است كه عوالم چهارتا مي باشد :1 - لاهوت 2 - جبروت 3 - ملكوت 4 - مـلك سه تاي اول مجرد از ماده و مدت است اما عالم ملك عالم مادي كه ما تحت عرش است بردو قـسـم است , يك قسم كه فقط احتياج به ماده دارد و آن عالم افلاك و كرات نوراني معلق در فضا مـي بـاشـد كه زمان از حركت آنها بوجود مي آيد و قسم دوم احتياج به ماده و زمان دارد و آن عالم صنع و ما تحت فلك قمر است . و هر عالمي تسلط بر ما دون خود داشته مي تواند در آن تصرف كند , پس عالم ملكوت كه مجرد از ماده و زمان است در عالم ملك تصرف ابداعي و ايجادي مي كند بدون نيازبه آمادگي و استعداد و ماده و زمان . و با اين كليد جميع مشكلات در باب معجزات و عروج جسماني و امثال آن حل مي شود ,پس بنده زمـانـيـكه متخلق به اخلاق روحاني شود و حقيقت حق در او ايجاد شود صفات ارواح مجرده بر او غلبه مي كند و سلطان و حاكم بر عوالم ماده مي شود و مي تواند هرنوع تصرفي را به اذن خدا در آن انجام دهد . و خـلاصـه ايـنـكـه وجـودات مجرده و عقول فعاله كه مصداق ( و المدبرات امرا ) هستند برزمان مي گذرند نه اينكه زمان بر آنها بگذرد يعني حاكم بر زمان و ماده هستند نه اينكه زمان و ماده آنها را محدود كند . و مـاده اي كـه مـتـعلق به آنها است ماننداجسام عنصري تحت امر و قدرت روح مجرد آنان است و حكم تجرد بر آن جاري مي شود وچيزي مانع از اتصال آنها به ملا اعلي نمي شود . اين جوابي اشاره گونه از نظر فلسفه الهيه و حكمت روحيه بود . و اما از جهت حكمت طبيعيه و علوم روز جواب اين است كه دانشمندان موفق شده اند . قدرتهاي نهفته شده در جهان محسوس مانند برق , راديوم , اورانيوم و امثال آن راكشف كنند كه آثـار عجيب و مهمي بر آنها استوار مي باشد و به اختراعاتي مانندهواپيما و كشتي و تلفن و سيارات مصنوعي و امثال آن نيز دست يافته اند و همينگونه است اختراعات و اكتشافات در ساير علوم مانند طـب و جـراحـي و غـيـره , كـه قـبلا بر بشرمخفي بوده و بعد كشف شد و بعد از اين اختراعات و اكـتـشافات مجالي براي انكار اين مطلب كه در جهان قواي مخفي و اسرار نهان وجود دارد نيست پـس چـه مانعي دارد كه خدا پيامبران و اولياء خود را از آن اسرار آگاه كند و يكي از آنها بتواند در يـك لـحـظـه تـخـت و بارگاه بلقيس را از سبا ( يمن ) به اورشليم ( فلسطين ) بياورد , وعلي ( عليه السلام ) بتواند داراي قدرتي طبيعي و روحاني باشد و در يك دقيقه ازمدينه به مدائن منتقل شود يا امام جواد ( عليه السلام ) بتواند از سي هزار ياسه هزار مسئله در يك مجلس پاسخ گويد . ايـنـگونه مسائل چه استبعادي دارد در حاليكه امروزه اشعه اي كشف كرده اند كه بوسيله آن درون تـمـامـي اجسام ديده مي شود و از آن عكس گرفته مي شود و اين در حالي است كه دانشمندان مـي گـويـنـد با همه اين اختراعات و اكتشافات علم مانند طفلي كوچك است و هر زمان مسائلي دقيق تر و عميق تر و نافع تركشف مي شود كه فوائد و آثاري مهم بر آن بار مي شود . حقيقت اين است كه انسان هنوز به حقيقت برق و حقيقت حيات پي نبرده است و دقائق و واقعيات نهفته شده در ماده بر او پوشيده است . و حقيقتا هر چه علم انسان بيشتر مي شود آگاهي او به جهل خود نيز افزون مي گردد . پيشرفت بشر در علوم در اين زمان بسياري از مسائلي كه در قديم بعيد بنظر مي آمدرا ممكن جلوه داده است و شايد در آينده علم به مسائل ديگري كه امروز براي انسان باورش بعيد است برسد . البته ممكن است اشكال شود كه طي زمان و مكان و طي الارض , بازگشت خورشيد و امثال آنها كه توسط پيامبران و امامان انجام مي شد باعث اختلاف در نظام آفرينش و گردش خورشيد و ماه و ستارگان مي شود . ولي پاسخ اين است كه تمامي اينگونه معجزات مي تواند علتي طبيعي داشته باشد كه بشر در آينده پـي بـه امـكـان آن ببرد تا چه رسد به اينكه عللي روحي داشته باشد وبا قدرتي ماوراء ماده تحقق پذيرفته باشد .

تبيان