بهشت، دوزخ و برزخ ، واقعيت و حقيقتي است كه شكي در آن نيست، و همگان آن را خواهند ديد: وَ أَنَّ السَّاعَةَ ءَاتِيَةٌ لآرَيْبَ فِيهَا وَ أَنَّ اللَّهَ يَبْعَثُ مَن فِي الْقُبُورِ (حج،7); رستاخيز آمدني است و شكي در آن نيست، و خداوند تمام كساني را كه در قبرها هستند زنده ميكند.

برخي نعمتها و عذابهاي آخرت را تنها معنوي و روحاني ميپندارند، توصيفات بهشت و دوزخ را به زبان كنايه يا تمثيل فرض ميكنند، در حالي كه اين خلاف صريح آيات قرآن است(ر.ك: پيام قرآن، آيت الله مكارم شيرازي و همكاران، ج 6، ص 227، مدرسة الامام اميرالمؤمنين.); زيرا براساس آيات قرآن معاد، هم جسماني است و هم روحاني. يعني جسم و روح با همديگر محشور ميشوند نه اين كه فقط روح انسان محشور شود، زيرا: الف) گروهي از آيات به روشني ميگويد: انسان از خاك آفريده شده و به آن باز ميگردد و سپس از آن بيرون ميآيد. (طه، 55)، (نوح، 18)

ب) آياتي كه كيفيت حشر در روز قيامت را بيرون آمدن از قبر ميداند. (يس، 51)، (قمر، 7)

ج) آياتي كه گواهي ميدهد، روز رستاخيز، اعضاي انسان به اعمال او گواهي ميدهد. (نور، 24)، (يس، 65) و تفسير اين اعضا به صورتهاي بدون مادّه و اعضاي برزخي كاملاً بر خلاف ظاهر است.

د) آياتي كه بر دگرگونيهاي بدن در دوزخ گواهي ميدهد. (نسأ، 65)، (محمّد، 15)

ر) آياتي كه به روشني دلالت ميكند كه آنچه مورد انكار مخالفان معاد بود، زنده شدن بدنهاي متلاشي و پراكنده در زمين پس از مرگ بود. (يس، 78)، (سبأ، 7)(منشور جاويد، آيتالله جعفر سبحاني، ج 9، ص 115 ـ 116، مؤسسه سيدالشهدأ.)

افزون بر آن پاداشها و كيفرهاي بهشت و جهنم، هم حسّي و مادّي است و هم روحي و معنوي. در بهشت نعمتهاي فراوان مادّي وجود دارد; از جمله: باغهاي بهشتي، ساختمانها و قصرها، سايههاي لذت بخش، فرشها و تختها، غذاها و ظرفها، نوشيدنيهاي پاك، لباسها و زينتها، همسران بهشتي، خادمان، پذيرايي كنندگان و... .

بهشتيان از نعمتها و لذتهاي روحاني نيز برخوردارند; از جمله: احترام مخصوص، محيط صلح و صفا، امنيت، دوستان با وفا، برخوردهاي پر از محبت، احساس خشنودي خدا، نظر رحمت خدا به آنان، به دست آوردن آنچه را كه بخواهند و....(اقتباس از پيام قرآن، ج 6، ص 228 ـ 304، نشر مدرسة الامام اميرالمؤمنين.)

عذابهاي جهنم نيز دو گونهاند جسماني و روحاني: مجازاتهاي اشخاص عبارت است از: عذابهاي سخت و سنگين و نوشيدنيهاي آنان، لباسهاي دوزخيان و ديگر عذابهاي جسماني كه دوزخيان گرفتار آن هستند.

عذابهاي روحاني آنان عبارتند از: غم و اندوهِ جانكاه و حسرت بي پايان، تحقير و سرزنش فراوان، و ديگر آلام روحاني كه دوزخيان از آن رنج ميبرند.

در پايان لازم به يادآوري است كه نعمتها و عذابهاي قيامت قابل مقايسه با نعمتها و رنجهاي اين دنيا نيست، و در قرآن و روايات به گونهاي ترسيم شده تا براي مردمدنيا قابل درك باشد، و گرنه حقيقت آن، ماورأ درك ماست.



فرهنگ ومعارف قرآن