انسان در شبانه روز پنج نوبت در مقابل پروردگار خويش به نماز ميايستد و با او حرف ميزند. اين يكي از بهترين فرصت هايي است كه خدا آن را در اختيار بشر، در مقابل پاداش بيكراني كه به او ميدهد، قرار داده است. به همين جهت، پيامبر گرامي اسلام(ص) فرمود: الصلاه عمود الدين؛(1) نماز ستون دين است.

متأسفاه بسياري از انسانها كه به نوعي گرفتار تشويش خاطر و تلعقات دنيوي هستند، از چنين فرصتي استفاده نميكنند و حتي نماز را به عنوان تكليفي پر زحمت و مشقت آور و كاري تكراري ميپندارند و آن را از سر ناچاري انجام ميدهند و بعضي آن را با سستي انجاممي دهد. براي به دست آوردن خضوع و خشوع در نماز، وجه به چند امر لازم است:

1 - توجه به كارهاي پراكنده و مختلف، معمولا مانع تمركز حواس است. هر قدر انسان توفيق پيدا كند مشغلههاي مشوش و پراكنده را كم كند، به حضور قلب در عبادات كمك كرده است.

2 - انتخاب محل و مكان نماز و ساير عبادات در حضور قلب اثر دارد. به همين دليل، نماز خواندن در برابر اشياء و چيزهايي كه ذهن انسان را مشغول ميدارد، مكروه است. هم چنين ر برابر درهاي باز و محل عبور و مرور مردم، در مقابل آيينه و عكشو مانند اينها. به همين دليل معابد و مساجد مسلمانان هر قدر سادهتر و خالي از زرق و برق و تشريفات باشد و بهتر است. چرا كه به حضور قلب كمك ميكند.

3 - پرهيز از گناه نيز عامل مؤثري است، زيرا گناه، قلب را از خدا دور ميكند واز حضور قلب ميكاهد.

4 - آشنايي به معناي نماز و فلسفه افعال و اذكار، عامل مؤثري ديگري است.

5 - از همه اينها گذشته، اين كار، مانند هر كار ديگر نياز به مراقبت و تمرين و استمرار و پيگيري دارد. بسيار ميشود كه در آغز انسان در تمام نماز يك لحظه كوتاه قدرت تمركز فكر پيدا ميكند، اما با ادامه اين كار و پيگيري و تداوم، آن چنان قدرت نفس پيدا ميكند كه ميتواند به هنگام نماز دريچههاي فكر خود را بر غير معبود ببندد.(2)

از جمله امور فطري آن است كه قلب به كارهاي پر اهميت توجه ميكند.

عارف كامل ميرزا جوا ملكي تبريزي مينويسد: حضور قلب سببش همت آدمي است، زيرا قلب، تابع همت بوه و اگر همت (در) نماز باشد، قلبت هم نزد نماز حاضر خواهد بود و اگر همتت در پي چيز ديگري بوده است، قلبت هم غافل از نماز و نزد آن چيز خواهد بود، چون خداوند براي هيچ كس، دو قلب قرار نداده است و براي احضر قلب نزد نماز، جز اين كه همتت را متوجه نماز سازي راه ديگري نيست.(3)

پي نوشتها:

1 - آثار الصادقين ج 11، ص 86، به نقل از كنز العمال، ج 7، ص 284.

2 - تفسير نمونه، ج14، ص 204.

3 - اسرار الصلوه، ترجمه رجب زاده، ص 301 به نقل از كتاب حضور قلب در نماز، نوشته علي اصغر عزيزي تهراني





دفتر تبليغات اسلامي