بلي، نماز ميتواند تاثير فراواني در شكلگيري و سامان دادن شخصيت انسان داشته باشد و اين به جهت كاركردهاي مختلف نماز است. اين كاركردها عبارت است از: الف. كاركرد روحي و معنوي
نماز ستون دين و ركن اصلي آن است الصلاة عمود الدين و دائماً روح را با خداوند رحمان و صفات نيكوي او مرتبط ميسازد. به طور كلي وقتي يك دين با عملي زنده و روزانه توأم نباشد - كه ميان بنده و آفريدگار را ارتباط دهد و روح را به سوي رستگاري بكشاند - بي مفهوم خواهد بود. امام باقر(ع) به يكي از يارانش فرمود: آيا ميخواهي ريشه، شاخه و بلندترين قله اسلام را به تو معرفي كنم؟ عرض كرد: بله، فدايت شوم! آن حضرت فرمود: ريشهاش نماز، شاخهاش زكات و قله مرتفعش جهاد است.
{P - الكافي، ج2، ص20. P}
فلسفه مهمتري كه براي نماز هست، اين است كه انسان را به ياد خدا مياندازد و آن ريشه اصلي هر خير و سعادت است.
امام صادق(ع) در مورد آيه و لذكر اللهاكبر ميفرمايد: منظور اين است كه به ياد خدا بيفتد و به سراغ حلال برود وبا ياد خدا از حرام چشم بپوشد.
{P - تفسير نمونه، ج 16، ص 289. P}
پيامبر اكرم(ص) از ياران خود سؤال فرمود: اگر بر در خانه كسي نهري از آب صاف و پاكيزه باشد و در هر روز پنج بار خود را در آن شست و شو دهد، آيا چيزي از آلودگي و كثافت در بدن او ميماند؟ ياران عرض كردند: نه؛ حضرت فرمود: نماز درست همانند اين آب جاري است. هر زمان كه انسان نماز ميخواند، گناهاني كه در ميان دو نماز انجام شده است، از ميان ميرود.
ب. آرامش بخشي نماز
همانا با ياد خداوند دلها آرامش مييابد.
{P - رعد(13)، آيه 28. P}
اصولاً ياد خدا مايه حيات و آرامش دلها است و هيچ چيز چنين آرامشي را ايجاد نميكند.
بسياري از دانشمندان علوم رواني و روان پزشكان، به اين نكته پي بردهاند كه دعا و بر پا داشتن نماز و اعتقاد محكم به خداوند و دين، نگراني، تشويش، يأس و ترس را - كه موجب بسياري از بيماريهاي روحي است - بر طرف ميسازد.
انسان ناخود آگاه در مواقع ترس و نااميدي، نام خدا را به زبان ميآورد و از او ياري ميطلبد. پس به ياد داشتن، به ياد آوردن و ارتباط با خداوند سبحان، از طريق نماز به سهولت امكانپذير است. امام صادق(ع) ميفرمايد: هنگامي كه با غمي از غمهاي دنيا روبهرو ميشويد، وضو گرفته به مسجد برويد، نماز بخوانيد و دعا كنيد؛ زيرا خداوند دستور داده است: ... و استعينوا بالصبر و الصلاة....
{P - مجمع البيان ، ذيل آيه 44 سوره بقره . P}
هرگاه براي اميرالمؤمنين(ع) مشكلي پيش ميآمد نماز ميخواندند و به دنبال حل مشكل ميرفتند.
{P - تفسير نمونه، ج1، ذيل آيات 44 - 46،سوره بقره. P}
ج. ايجاد تمركز
توجه و تمركز - كه از شرايط مهم نماز است - وسيلهاي براي پرورش و تمرين حضور ذهن و تمركز حواس است كه در زندگي بسيار حايز اهميت بوده و بيشتر موفقيتهاي انسان، در نتيجه همين تمركز فكر وتوجه كامل و حضور ذهن است: به راستي مؤمنان رستگارند، كساني كه در نمازشان خشوع ميورزند.
{P - مؤمنون (23)، آيه 1 و 2. P}
سپاسگزاري از خدا (نماز) خود انگيزهاي محكم و دستاويزي مطمئن، براي افزايش معنويت و اتصال به سرچشمه معنويت است. بديهي است افزايش معنويت، روح و روان انساني را متعالي ميسازد.
د) كاركرد بازدارندگي
ان الصلاة تنهي عن الفحشاء و المنكر....
{P - عنكبوت (29)، آيه 45. P}
نماز با متوجه نمودن انسان، به سوي خدا و صفات نيكوي الهي و روز قيامت، آدمي را از بديها باز ميدارد و فضايل اخلاقي و انساني را در وي تقويت و به اخلاق الهي آراسته ميكند. فلسفه بزرگ نماز، باز داشتن انسان از زشتيها و منكرات است و از آنجا كه انسان را به ياد نيرومندترين عامل باز دارنده (يعني اعتقاد به مبدأ و معاد) مياندازد، داراي اثر بازدارندگي از فحشا و منكر است. نماز خودبيني، كبر و غرور را در هم ميشكند؛ چنان كه امام علي(ع) فرمود:
... خداوند ايمان را براي پاكسازي انسانها از شرك واجب كرده است و نماز را براي پاكسازي از كبر و....
{P - نهج البلاغه، كلمات قصار 252. P}
اگر نماز گزار بداند كه چقدر از رحمت خداوند او را فرا گرفته، سرش را از سجده بر نخواهد داشت. نماز وسيله تقرب هر پرهيزكار به خداوند است.
{P - غرر، ح 3347. P}
{P - نهج البلاغه، كلمات قصار 136. P}
ه'. كاركرد تربيتي، اجتماعي
نظافت و طهارت لباس و بدن، غصبي نبودن لباس و محل نماز، وقتشناسي و... از شرايط صحت نماز است و نمازگزار واقعي، طبق آيات 19 تا 35 سوره معارج، كسي است كه: نمازش ترك نشود؛ قسمتي از اموال خود را متعلق به بينوايان و محرومان بداند؛ روز جزا را باور داشته باشد و خود را از عذاب پروردگار ايمن نداند؛ دامان خود را از شهوتراني پاس نگه دارد؛ و به امانتها و پيمان خود وفادار باشد؛ براي حفظ حقوق مردم نترسد و براي شهادت قيام كند. علاوه بر اين شعارهاي متن نماز، خود سازنده و تربيت كننده فرد و اجتماع است. نماز روح انضباط را در انسان تقويت ميكند؛ چرا كه دقيقاً بايد در اوقات معيني انجام گيرد كه تأخير و تقدم آداب و احكام آن، موجب بطلان نماز ميشود.
{P - تفسير نمونه، ج16، ص289. P}
رسول خدا(ص) فرمود: كسي كه نماز را سبك شمارد، شفاعت من شامل حال او نميشود.
{P - الكافي، ج 6، ص 400. P}
و. كاركرد سياسي
يكي از امتيازات حكومت اسلامي، بر ساير مكتبهاي سياسي، نمازو ساير برنامههاي عملي آن است؛ چرا كه همه مكتبها، در ابتدا صحبت از خلق ميكنند و نويدهاي بسيار به مردم ميدهند. مردم نيز قول پيروي، فداكاري و همبستگي ميدهند. اما پس از مدتي، ايدهها، شعارها، وعدهها و قرارها به دست فراموشي سپرده ميشود و به وضع اختناق و استعمار باز ميگردند. اما اسلام با برنامههاي عملي و تمرينهاي روزانه و شعارهاي سازنده اذان، اقامه وساير عبادات، ايدهها و تعهدات و مسؤوليتهارا در ميان همه اقشار، زنده و پايدار ميدارد و باعث ميشود كه دولت و ملت، همواره به عهد خود وفادار بمانند.
بايد توجه داشت كه هر روز مسلمانان - بدون هيچگونه امتيازي - با شنيدن صداي اذان، دست از كارهاي دنيا شسته، براي نماز جماعت گرد هم جمع ميشوند و روح ايمان، وحدت، همبستگي، تعاون و همياري - كه ضامن اجراي قوانين است - در آنان تجديد وتقويت ميگردد.
ز. كاركرد معنوي
حضرت علي (ع) ميفرمايد: نماز گناهان را مانند ريزش برگ فرو ميريزد. در قرآن آمده است: نماز شب انسان را به مقام والاي معنوي ميرساند.امام علي(ع) ميفرمايد: محبوبترين اعمال نزد خداوند نماز است. همچنين خداوند در سوره نور (آيات 37و 56 و 63) و سوره اسرا(آيات 88، 64، 78، 79، 106 و 110) انسان را به تفكّر و تعقل در مورد نماز و آيات الهي فرا ميخواند. حضرت رضا(ع) فرمود: علت تشريع نماز اين است كه توجه و اقرار به ربوبيت پروردگار و مبارزه با شرك و بتپرستي، قيام در پيشگاه پروردگار در نهايت خضوع و نهايت تواضع، اعتراف به گناهان، تقاضاي بخشش از معاصي گذشته و نهادن پيشاني بر زمين براي تعظيم پروردگار است تا گرد و غبار فراموشكاري بر دل او ننشيند. همچنين مداومت ذكر خداوند در شب و روز سبب ميشود كه انسان مولا، مدبر و خالق خود را فراموش نكند.
{P - وسائل الشيعه، ج 3، ص 5. P}


ستاد اقامه نماز