چنين روايتي وارد شده است.(1) در روايتي ديگر آمده است كه به پيامبر(ص) گفته شد: فلاني روزها نماز ميخواند اما شبها در پي دزدي و چپاول اموال مردم است، حضرت فرمود: لعلّ صلاته تنهاه؛ اميد است كه نمازش او را از اين كار زشت باز بدارد.(2)

معناي اين دو روايت نزديك به مضمون آيه ان الصلاة تنهي عن الفحشاء و المنكر است معناي آيه و روايت اين نيست كه هر كسي نماز به جا آورد، قطعاً نمازش او را از همه منكرات بازميدارد. كليّت اين جمله مردود است و واقعيت خلاف آن است، چرا كه در روايتي از حضرت آمده است كه اگركسي نماز بخواند و نمازش او را از فحشا و منكر باز ندارد، با اين كار به خدا نزديك نميشود، بلكه چه بسا از خدا دور شود.(3) پس ممكن است كسي نماز بخواند، اما نمازش خاصيت بازدارندگي از گناه را نداشته باشد. تنها نماز مقبول و جامع شرايط صحت و كمال اين خاصيت را دارد، گرچه نماز فاقد شرايط به صورت جزئي و تا حدودي، از خاصيت بازدارندگي بهرهمند است، مثلاً كسي كه نماز ميخواند، يكي از شرايطش اين است كه از نجاسات بپرهيزد يا با لباسي كه از مال غصبي تهيه شده، نماز خواندن صحيح نيست.

تقيد نمازگزار به پاكي و پاكيزگي بدن و مال و مراعات اموال ديگران و به دست آوردن مال حلال، نوعي خاصيت بازدارندگي از فحشا و منكر است. بنابراين معناي آيه و روايات تنها ميتواند نماز مقبول الهي باشد.

از طرف ديگر با فرض صحت سند و درستي انتساب اين روايات به پيامبر ميگوييم:

اين سخن در مورد شخص خاصي بيان شده است. در اصطلاح علوم حديثي به اين روايت ميگويند قضيه شخصيه. اين روايت موردش شخص خاصي است، نه اين كه يك قاعده و حكم كلي را بيان كرده باشد و استنباط گردد همه آناني كه به نماز مبادرت ميورزند، سرانجام رستگار ميگردند و از همه نوع فحشا و منكر بازداشته ميشوند. درميان قاتلان امام حسين(ع) نماز خوان بسيار بودند، اما نماز آنان چون از شرايط صحت و كمال بيبهره بود، آنان را عاقبت به خير نكرد و از خاصيت بازدارندگي نصيبي نداشت.

دليل اين سخن كه روايت در مورد شخص خاصي بيان شده است، صدر و ذيل روايت است. در آغاز روايت آمده است كه پيامبر(ص) در مورد يك نفر جملهاي را بيان داشت و در ذيلش نيز بيان گرديده است فردي كه هم نماز ميخواند و هم مرتكب فواحش ميشد، سرانجام توبه نمود و از كار زشت خويش دست برداشت؛ يعني نماز او را از منكرات بازداشت.

پينوشتها:

1 - مجلسي، بحارالانوار، ج 79، ص 198.

2 - جصاص، احكامالقرآن، ج 3، ص 454.

3 - كنزالعمال، ج 7، ص 525 - 526.



دفتر تبليغات اسلامي