بر اساس آيات و روايات، كعبه از زمان پيدايش زمين، محل مبارك و مورد عنايت بوده است. قرآن كريم مي فرمايد كعبه اولين مكاني است كه براي عبادت عموم مردم قرار داده شده است {A{/Bإِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبارَكاً وَ هُديً لِلْعالَمِينَ {w1-11w}{I3:96I}/}A}؛{M اولين خانه اي كه براي عموم مردم قرار داده شده است خانه اي در مكه است كه مبارك است و هدايتي براي جهانيان است M}»، {V(آل عمران، 96)V}. طبق برخي روايات، حضرت آدم خانه كعبه را بنا كرد و خود بر گرد آن طواف كرده است، {V(فروع كافي، ج 4، ص 189)V}. بر اين اساس، بدون شك اهميت كعبه و قدمت آن بيش از بيت المقدس بوده و از اين رو سزاوارتر براي قبله قرار گرفتن بوده است لكن بخاطر مصالحي، در اوايل ظهور اسلام به طور موقت بيت المقدس به عنوان قبله مسلمين قرار مي گيرد، از جمله: 1. با توجه به اين كه كعبه متعلق به اعراب و مورد احترامشان بود، نماز خواندن به سمت بيت المقدس، تعبّد و ايمان خاصي را مي طلبيد و مي توانست درجه ايمان و تسليم اعرابي را كه مسلمان مي شدند نشان دهد و مؤمن واقعي را از سايرين جدا كند. يعني در واقع يك امتحان و آزمون براي سنجش مؤمن واقعي از غير مؤمن بود كه قرآن كريم صريحاً اين مطلب را بيان مي كند: {A{/Bوَ ما جَعَلْنَا اَلْقِبْلَةَ اَلَّتِي كُنْتَ عَلَيْها إِلاَّ لِنَعْلَمَ مَنْ يَتَّبِعُ اَلرَّسُولَ مِمَّنْ يَنْقَلِبُ عَلي عَقِبَيْهِ {w15-30w}{I2:143I}/}A}؛{M آن قبله اي را كه قبلاً بر آن بودي، ما تنها براي اين قرار داديم كه افرادي را كه از پيامبر تبعيت مي كنند، از آنها كه به گذشته خود باز مي گردند، مشخص كنيم M}»، {V(بقره/143)V}. 2. كعبه مركز بت هاي اصلي مشركين و مكان پرستش بتها بود مهمترين و اولين پيام دين اسلام مبارزه با بت پرستي و دعوت به پرستش خداي يگانه ناديدني بود لذا اسلام در آغاز رسالتش براي جلوگيري از هرگونه توجه به بت ها و تثبيت عقيده توحيد در اذهان تازه مسلمانان (كه اكثر آنها در سابق بت پرست بودند) مسلمانان در عبادتشان موظف گشتند به سمت بيت المقدس پايگاه دين توحيدي و معتقدان به توحيد، نماز گزارند تا از شائبه هرگونه توجه به بتها مبرّا باشند. به هر حال حكم قبله قرار گرفتن بيت المقدس از احكام موقتي بود كه با تمام شدن مصلحت موقتش، آن حكم نيز به پايان رسيد. اين حكم از زمان بعثت نبي اكرم تا سال دوم هجرت يعني حدود 14 سال باقي بود. با توجه به موقتي بودن قبله اول، پيامبر اكرم انتظار حكم تغيير قبله را مي كشيدند تا اينكه در نيمه شعبان سال دوم هجري دستور تغيير قبله نازل شد. {A{/Bقَدْ نَري تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي اَلسَّماءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضاها فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ اَلْمَسْجِدِ اَلْحَرامِ وَ حَيْثُ ما كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ {w1-21w}{I2:144I}/}...A}؛{M نگاه هاي انتظارآميز تو را به سوي آسمان (براي تعيين قبله نهايي) مي بينيم. اكنون تو را به سوي قبله اي كه از آن خشنود باشي، باز مي گردانيم. پس روي خود را به سوي مسجدالحرام كن. و هر جا باشيد، روي خود را به سوي آن بگردانيد. و كساني كه كتاب آسمان به آنها داده شده (يهود و نصارا) به خوبي مي دانند اين فرمان حقي است كه از ناحيه پروردگارشان صادر شده (در كتب خود خوانده اند پيامبر خاتم، به سوي دو قبله نماز مي خواند) و خداوند از اعمال آنها (مخفي نگاه داشتن اين آيات) غافل نيست M}»، {V(بقره/144)V}

مركز فرهنگي نهاد رهبري در دانشگاه ها