از آنجا كه بر اساس آيه شريفه لا إِكْراهَ فِي اَلدِّينِ اصل پذيرش دين به تصريح قرآن براي هيچكس اجباري نيست، ميتوان گفت اصل فوق در مورد كودك هم جاري است. اجبار به عنوان تنها شيوه تقويت گرايش ديني در كودكان، قطعاً مشمول آيه فوق هم ميباشد.2) با وجود پذيرش اصل عدم اتكاء به اجبار به عنوان تنها راهكار تربيت ديني كودكان، اصل فوق به هيچ وجه به معني بي تفاوتي و بيبرنامگي در اين موضوع نيست. وقتي حتي يك گل براي خوب بارآمدن نياز به مراقبت دارد، مراقبت دائم از كودك به ويژه در حوزه موضوع با اهميتي چن القاء انديشه ديني، يك ضرورت اجتنابناپذير عقلي خواهد بود. 3) تربيت فرزند، يك جريان مستمري است كه حتي قبل از تولّد، آغاز ميگردد. نوع تغذيه پدر و مادر، تغذيه خاص مادر در زمان بارداري و حالات روحي و رواني او، و. همه و همه مؤلّفههائي هستند كه متخصصان علوم تربيتي و به ويژه دين جامع اسلام، بدان پرداخته و رهنمودهاي اواني را درباره آن توصيه كرده است.

4) آشنائي و عمل به راهكارهاي دين پس از تولد بچّه نيز يكي از عوامل ايجاد و تقويت روحيه ديني در اوست.

نجوا كردن كلمه توحيد و اذان در گوش بچه پس از تولد، گوشزد كردن مستمر موضوعات ديني در سنين مختلف مانند اصل توحيد، معاد، هدف خلقت، اسرار آفرينش موجودات و انسان، ارشادات اخلاقي از قبيل تحليل ابعاد منفي كينهورزي، حسادت، دروغ، حيله و.، معرفي يا در اختيار گذاشت كتابهاي ديني با توجه به مقاطع خاص سني، تعميق روح صداقت، اسلامگرائي، گرايش به انديشههاي سياسي اسلام، و. همه مجموعه تلاشهائي است كه پدر و مادر به عنوان يك وظيفه تربيت ديني كودكان بايد در بستر آن گام بگذارند و جدّيت كنند. اسلام به فرزند صالح آن قدر اهميتاده است كه از زبان پيامبر اكرم دو جمله ذكر ميشود: الولد الصالح ريحانة من الله،(1) الولد الصالح ميراث الله. نيز امام صادق (ع) ميفرمايد: و ان الله عزوجل ليرحم الرّجل لشدّة حبّه لولده انسان بخاطر شدت علاقه به فرزندش، مورد رحمت الهي قرار ميگيرد،(2). آيا ش برنامهريزي شده و مستمر، نهايت ابراز علاقه به فرزند نيست. چرا كه ثمره اين تلاش، علاوه بر سامان دادن به امور دنيائي، زندگي جاودان موفقيتآميز پس از مرگ را هم برايش به رقم خواهد زد. خلاصه سخن آن كه اجبار، راه درمان نيست اما هيچ گونه بيتفاوتي نيز پذيرفتهيست زيرا از وظايف حتمي پدر و مادر است.

تعليم و تربيت ابعاد وسيعي دارد كه تنها در بعضي از اقسام تربيت به صورت عادتهاي انفعالي انجام ميشود كه طرف، در مقابل محركهاي خارجي به صورت ناآگاهانه واكنش نشان ميدهد ولي تعليم و تربيت مذهبي كودكان از اين مقوله خارج است و والدين و مربيان كودكان و نوجو را از ابتدا با تعاليم مذهبي آشنا ميكنند و به آنان شناخت و معرفت مذهبي ميدهند با اتخاذ روشهاي تربيتي، انگيزههاي مذهبي آنان را تقويت ميكنند تا كودكان و نوجوانان با آگاهي و شناخت در مقابل خواستههاي نامشروع و جاذبه كششهاي غرايز حيواني استقامت كن اين گير و دار راه صحيح را كه با تمايلات انساني آنان سازگار است با اراده و آگاهي انتخاب كنند.

نحوه رفتار و كردار و گفتار پدر و مادر و اطرافيان در كودكان تأثير ميگذرد و در تكوين شخصيت اخلاقي آنان نقشي به سزا دارد. همين كه كودك در خانه با پدر و مادري زندگي ميكند كه اهل نماز و عبادت و تلاوت قرآن هستند و از بسياري از گناهان از قبيل موسيقي، غناء، غي و دروغ پرهيز ميكنند، يكي از مؤثرترين راههاي تربيت كودك است. بردن كودك به مراسم مذهبي خوب است. ولي سعي كنيد او را خسته نكنيد و بردن او به مجالس همراه با تشويق و ايجاد انگيزه و جذابيت باشد. در مثل گاهگاهي در اين گونه مجالس يا بعد از آن چيزي را كه خوشايناوست به عنوان هديه به او بدهيد. و همواره از افراط و تفريط كه موجب سوء تربيت يا آزار روحي كودك ميشود خودداري نماييد. ضمن آرزوي توفيق براي شما كه اين چنين به فكر هدايت افراد هستيد، در جواب شما به طور خلاصه عرض ميكنيم كه براي وادار كردن اشخاص و تشويق آنها به نماز بايد آنها را با فلسفه نماز به اندازه فهم خودشان آشنا كرد مثلاً به آنها گفت كه اگر كسي به شما خدمتي هر چند كوچ انجام دهد، از او تشكر ميكنيد و يا اگر كسي شما را به مهماني دعوت كرد و انواع غذاها و ميوهها و شيرينيها را برايش فراهم كرد و همه گونه از شما پذيرايي نمود، از او تشكر و قدرداني ميكنيد و اگر بدون اين كه يك كلمه از او سپاسگزاري كنيد، از منزل او خارجهمه كساني كه اين برخورد را ميبينند، شما را سرزنش ميكنند آن وقت خداوند عالم كه همه چيز از او است و نه تنها هستي ما از او است، بلكه تمام اين نعمتهاي گوناگون را براي ما آفريده است و در سختيها و مريضيها و مشكلات ما را كمك ميكند و نجات ميبخشد، همسر سفره كرم او مهمان هستيم، تشكر نميخواهد؟ نماز و عبادات ما تشكر بسيار ناچيز از خداي عالم است، گرچه او به اين تشكر نياز ندارد و سود آن عائد خود ما ميشود. و به طور كلي از اين راهها براي تشويق كودكان و نوجوانان ميتوانيد بهره بگيريد: 1- تشويق كودكان ووانان هنگامي كه نماز ميخوانند، 2- تهيه لباس مخصوص و سجاده و تسبيح زيبا و يا براي دختر بچهها مقنعه و چادر مناسب، 3- تشكيل نماز جماعت حتي در منزل و بردن بچهها در جلسات نماز، 4- نقل قصهها و داستانهاي شيرين در حد فهم آنها از نماز بزرگان و اشعار و احايبا در اين باره، 5- ترك مستحبات در ابتداي كار، طول ندادن نماز و رعايت توانايي كودكان و جوانان، 6- رعايت نظافت محل نماز و بردن آنها در مساجدي كه نظيف است و جلب توجه ميكند، 7- خود مربيان به نماز اهميت بدهند و در اول وقت آمادگي خود را نشان دهند، 8- بيان عظم نماز و اين كه از هر كاري اهميتش بيشتر است، 9- رفقا و دوستان آنها را كنترل كردن و آنها را از مصاحبت با افراد بينماز و يا آنها كه اهميت به نماز نميدهند دور نگاه داشتن، 10- اين كارها بايد به وسيله مربيان از ابتداي سنين جواني شروع شود، به طوري كه كودك و نوان از آغاز به نماز عادت كند، چه اين كه در روايات اسلامي داريم كودكان را از سن هفت سالگي و قبل از رسيدن به سن بلوغ به نماز و عبادات وادار كنيد تا وقتي به سن جواني و بلوغ ميرسند، انجام آن برايشان سخت نباشد، 11- فراهم كردن فيلمهاي نمايشي درباره نماز و كتهايي كه در مورد نماز است.









منابع و مآخذ:

(1) (ميزانالحكمه، ج 14، ص 7084)

(2) (ميزانالحكمه، ج 14، ص 7082)



مؤسسه پيوند با امام