با مطالعه متون اسلامي در مييابيم كه بحث از فلسه احكام از نخستين روزهاي تاريخ اسلام وجود داشته است بطوريكه در متون اسلامي همچون قرآن و روايات ميتوانيم فلسفه برخي از احكام را مشاهده كنيم بطور كلي احكام و قوانين ديني به چهار دسته تقسيم ميشوند:

برخي از احكام از همان آغاز بعثت پيامبر اكرمص فلسفه آن برهمه آشكار بوده و مردم به تناسب فكر و معلومات خود هر كدام چيزي از آنرا درك ميكردند مثل تحريم دروغ ، خيانت ، تهمت ،كم فروشي و تقلب يا امر به عدالت ،پاكي ، كمك به ستمديدگان. در فهم فلسفه اين احكام ميتوان گفت كه هر چقدر بر ميزان دانش و آگاهي انسان افزوده شود اهميت و اثر اين دستورها بهتر درك ميشود .

دستة ديگر از احكام احكامي است كه فلسفه آن بر توده مردم و گاهي بر دانشمندان آن زمان نيز روشن نبوده و در متن قرآن يا سخنان پيشوايان دين اشاراتي به اسرار آنها شده است .

مثلاً شايد مردم آن عصر از فلسفه سه گانه روزه ( فلسفه اخلاقي ، اجتماعي ، بهداشتي ) بي خبر بودند لذا يكجا قرآن اشاره به تأثير تربيتي و اخلاقي آن كرده و مي گويد لعلكم تتقون و در جاي ديگر امام صادقع اشاره به تأثير اجتماعي آن كرده و ميگويد: ( تا ثروتمندان و مستمندان يكسان زندگي كنند و از حال گرسنگان آگاه شوند و به كمك آنها بشتابند) و در مورد ديگر پيغمبر اكرمص ميفرمايند: (صوموا تصحوا) روزه بگيريد تا بدن شما سالم گردد نظير اين احكام فراوان است كه در متون آيات و احاديث پيغمبر و اهل بيت عليهم السلام به اسرارآن اشاره شده است و كتابي نيز بر اساس جمع آوري اين دسته از احاديث بنام علل الشرايع بوسيله محدث بزرگ شيخ صدوق نگاشته شد.

دسته سوم احكامي است كه با گذشت زمان و پيشرفت آگاهي بشر پرده از روي اسرار آنها برداشته شده و چهره آنها نمايان شده است مثل اثرات زيانبار جسمي و روحي و اجتماعي مشروبات الكلي و حتي اثر گذاري آن بر روي ژنها و جنينها كه امروز از زبان آمار و گسترش علم پزشكي ميتوان شنيد.

دسته چهارم : احكامياست كه نه از آغاز روشن و بديهي بوده و نه در لابلاي متون اسلامي به اسرار آن اشاره شده و نه با گذشت زمان تاكنون به آن دسترسي يافتهايم. احكامي مانند تعداد ركعات نماز و يا آهسته و بلند خواندن نمازها. در مورد اين دسته همينقدر ميدانيم كه لازمالاجرا و قابل احترام است همانطور كه سه دسته پيشين ميباشد، زيرا همه از يك منبع سرچشمه گرفته و مأموريت آورنده آنها با دلائل قطعي بر ما ثابت شده است و در مورد اين دسته بايد تعبدي برخورد نمود ، هر چند گاهي دلايلي بيان ميشود اما منحصر در اين دلايل نخواهد بود .











مؤسسه پيوند با امام