فلسفة تقسيم شدن هفده ركعت، از نمازهاي واجب شبانه روزي به وقتهاي مُعيّن، ميتواند چند علت داشته باشد: الف ـ يادآوري و توجه به خدا: انسان در زندگي اين جهان با توجه به عوامل غافل كننده، به يادآوري نياز دارد كه در فاصلههاي زماني معين، خدا و رستاخيز و هدف آفرينش را به ياد آورد و خود را از غرق شدن در گرداب غفلت و بيخبري حفظ كند. نماز مهمترين نقش را در توجّه انسان به خدا دارد، چنانچه قرآن در اينباره ميفرمايد: وَ أَقِمِ الصَّلَوَةَ لِذِكْرِيَّ ;(طه،14) نماز را به پادار تا به ياد من باشي. از اين رو ذات اقدس الهي نماز را در وقتهاي معيّن واجب فرموده است: 1. اول صبح، انسان هنگامي كه از خواب بلند ميشود، پيش از هر چيز بايد سراغ نماز رود، قلب و جان خود را با ياد خدا صفا دهد، از او نيرو و كمك بگيرد و خود را براي سعي و تلاش همراه با پاكي و راستي آماده سازد. 2. وسط روز، هنگامي كه انسان غرق كارهاي روزانه ميشود و چه بسا ميان او و ياد خدا فاصله ايجاد شود، دوباره با نماز خدا را به ياد ميآورد و اگر بر اثر غفلت، گرد و غباري بر قلب او نشسته آن را شستوشو ميدهد.

3. در انتهاي روز: هنگامي كه انسان ميخواهد دست از فعاليت روزانه بردارد، بار ديگر با نماز و توجّه به خدا، روح خود را صفا ميبخشد.(تفسير نمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 13، ص 174، نشر دارالكتب الاسلامية.) در روايات، سفارش فراوان به خواندن نماز در وقت خاصّ آن شده است. علي7 ميفرمايد: هيچ عملي محبوبتر نزد خدا از نماز نيست، در وقت نماز چيزي از امور دنيا شما را مشغول نسازد، زيرا خدا سرزنش كرده اقوامي را، در آن جا كه ميفرمايد: فَوَيْلٌ لِّلْمُصَلِّينَ # الَّذِينَ هُمْ عَن صَلاَ تِهِمْ سَاهُونَ ;(ماعون،4ـ5) پس واي بر نمازگزاراني كه نماز خود را به دست فراموشي ميسپارند. ب ـ آموزش نظم و انضباط: از جمله اموري كه اسلام به آن عنايت فراوان دارد، نظم است، زيرا مهمترين عامل پيشرفت و موفقيّت انسان در امور دين و دنيا، نظم است. علي7 در آخرين وصيّت خويش پس از آن كه شمشير ابن ملجم، پيشاني آن حضرت را شكافت فرزندان و همه پيروان خود را به نظم سفارش ميفرمايد: اوصيكما و جميع ولدي و اهلي و مَن بلغه كتابي، بتقوي اللّه و نظم امركم;(نهج البلاغه، سيد جعفر شهيدي، نامه 47، ص 321، انتشارات علمي و فرهنگي.) شما حسن وحسين و ساير فرزندانم و بستگانم و هر كسي كه وصيّت من به او برسد، به تقواي الهي و نظم در امور زندگي سفارش ميكنم. تقسيم نماز در اوقات معيّن، به انسان درس نظم ميدهد. بشر بايد همة امور زندگي را با نظم اداره كند، نماز در وقت خود، كار، استراحت، تفريح، ديد و بازديد، غذاخوردن، همه بايد در وقت خود انجام شود كه در اين صورت وقت او بيهوده تلف نميشود، بلكه بركت پيدا كرده، به همة برنامههاي خود ميرسد.

ج ـ وقتشناسي: بعضي متفكران اجتماعي براي اداره امور جامعه، وقتشناسي را كه از بنيادهاي اخلاقي است، لازم ميدانند; مردمي كه وقتشناس باشند، وعده بيجا و قول دروغ نميدهند و سبب ناراحتي و ضايع شدن عُمر برادران خود نميشوند. نماز خواندن در اوقات پنج گانه، حسّ وقتشناسي را در انسان توسعه ميدهد.



فرهنگ ومعارف قرآن