عقبماندگي و انحطاط ما مسلمانان را بايد در جاي ديگري غير از دعا، خواندن دعا و تلاوت قرآن جستجو كرد; زيرا قرآن و دعا نه تنها منافاتي با پيشرفت ما ندارد; بلكه به عكس ما را به پيشرفت تشويق ميكند. مؤمن آگاه از مسايل اسلامي ميداند كه يكي از وظايف او خدمت و تلاش در جهت پيشرفت مسلمانان است; از اين رو مؤمن نه تنها به گوشهاي نميخزد; بلكه در اجتماع به خدمت و پيشرفت آن همت ميگمارد رفتار بزرگاني مانند علامه طباطبايي، دكتر حسابي و... همه حاكي از آن است كه تعهد با تخصص تنافي ندارد. بله شكي نيست كه فاصله گرفتن ما از اسلام ناب و برداشتهاي بدون دليل از آن باعث پس رفت ميشود. برداشت غلط از زهد، دنيا، دعا، وقدرت، ايستايي را براي مسلمانان پديد خواهد آورد; هم چنان كه اين امر در انديشههاي صوفيانه ديده ميشود.(ر.ك: انسان و سرنوشت، شهيد مطهري، ص 14 و ده گفتار، ص 144، انتشارات صدرا.)

ـ افزون بر نكات ياد شده به دلايلي چند برداشت ياد شده در پرسش از دين و مستحبات پذيرفته نيست:

1. از نظر اسلام، انسان موجودي اجتماعي است و تكامل معنوي و مادي او نيز درهمين است. هنر واقعي، اين است كه انسان، در ميان اجتماع باشد و آلوده نشود و راههاي تكامل را بپيمايد، قرآن كريم با نفي رهبانيت و گوشهگيري و كنار رفتن از صحنه اجتماع ميفرمايد: ...وَ رَهْبَانِيَّةً ابْتَدَعُوهَا مَا كَتَبْنَـَهَا عَلَيْهِمْ إِلآابْتِغَآءَ رِضْوَ َنِ اللَّهِ فَمَا رَعَوْهَا حَقَّ رِعَايَتِهَا...;(حديد،27)... و رهبانيتي را كه ]پيروان مسيح[ ابداع كرده بودند ما بر آنها مقرر نداشته بوديم، گرچه هدفشان جلب خشنودي خدا بود، ولي حق آن را رعايت نكردند...

برخورد پيامبر اكرم با عدهاي از اصحاب خود كه از كار و تلاش دست كشيده و به تنآسايي و عبادت رو آورده بودند مؤيد اين امر است.

2. اساساً انجام امور مستحبي براي ما مسلمانان، پس از فراغت از كارهاي ضروري مانند امرار معاش است چنان كه برخي مفسران از آيه فَإِذَا فَرَغْتَ فَانصَب # وَ إِلَيَ رَبِّكَ فَارْغَب ;(شرح،7ـ8) برداشت كردهاند كه پس از فراغت از امور دنيوي كه در راستاي آخرت قرار دارد، به امور اخروي و عبادت بپرداز.(ر.ك: تفسير نمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 27، ص 130، دارالكتب الاسلامية.)

مستحبات متعددي كه در شريعت اسلام، به آنها توصيه شده است، مانند ميوهها و غذاهاي متنوع سرسفره مهماني است. وجود انواع غذاها، به معناي بهرهگيري از همة آنها نيست. آدمي با توجه به طبع و ميل خود، برخي را ميپسندد و ميل ميكند. در شريعت اسلام نيز، افزون بر اين كه كار، خدمت به مردم، اختراع و اكتشاف، عبادت شمرده شده، به امور مستحبي ديگري در عرض آنها سفارش شده است. و چه بسا پاداش خدمت به ديگران و تلاش در جهت پيشرفت جامعه كمتر از مستحبات ديگر نباشد.

مسلمان با در نظر گرفتن شرايط روحي و امكانات خود، هر يك از مستحبات را خواست انجام ميدهد. بديهي است مسلماني كه دغدغه اسلام و جامعه اسلامي را دارد بهترين گزينه را كه همان تعليم، تربيت و گسترش دانش باشد، انتخاب ميكند.

حاصل آن كه تلاشهاي علمي با انجام امور مستحبي تنافي ندارد; بلكه خود از امور مستحبي است.

3. به نظر شما آيا تماشاي مسابقات ورزشي كه گاه ميليونها ساعت وقت را هدر ميدهد، مانع عقبماندگي است يا انجام مستحبات، آن هم در اوقات خاصي؟ و نيز آيا صرف اوقات فراغت كه روز به روز ساعتهاي بيشتري به خود اختصاص ميدهد، در عبادت و دعا و ارتباط با خدا و تزكيه و تهذيب نفس بهتر است يا در ولنگاريها و پرسهزدن در خيابانها و مزاحمتهاي اخلاقي و...؟



فرهنگ ومعارف قرآن