اقامة نماز در پنج وقت و اداي هر نماز در وقت فضيلت خود، شيوة پيامبر و پيشوايان ديگر و عموم مسلمانان صدر اسلام بوده است. آنان غالباً در پنج وقت نماز مي خواندند.

حال بايد ببينيم جدا خواندن و فاصله انداختن بين نمازها واجب است يا امري مستحب است؟ دانشمندان شيعه به پيروي از احاديثي كه از عمل پيامبر حكايت مي كند و از رواياتي كه از پيشوايان بزرگ اسلام رسيده، نيز به پيروي از ظواهر آيات، جدا خواندن نمازها را مستحب دانسته و به مردم مي گفتند كه: فاصله انداختن ميان نمازها و اقامة هر نمازي در وقت فضيلت خود، مستحب و افضل است. در عين حال مي توان اين مستحب را ترك نمود.

البته جمع ميان دو نماز به اين معنا نيست كه يكي را در وقت ديگري مي خوانيم، چون بعد از اذان مغرب به اندازة سه ركعت اختصاص به نماز مغرب دارد و بعد تا نيمة شب، وقت مشترك بين مغرب و عشا است. بنابراين ما كه نماز عشا را بعد از نماز مغرب مي خوانيم، آن را در وقت خود مي خوانيم، نه قبل از وقت. كسي كه نماز عصر را پشت سر نماز ظهر مي خواند، به اين معنا نيست كه هنوز وقت عصر نشده است، چون وقت عصر از بعد از نماز ظهر شروع مي شود تا غروب آفتاب. با اين كار خلاف مستحب رفتار مي كنيم، وگرنه نمازها را در وقت خودش مي خوانيم و صحيح است.

دليل و گواه ما بر جواز جمع ميان دو نماز احاديثي است كه از بزرگان دين نقل شده، نيز بزرگان و راويان اهل سنت آن ها را آورده اند كه جمع بين دو نماز جائز است.

احمد بن حنبل در كتاب معروف خود از ابن عباس نقل مي كند كه: پيامبر نماز ظهر، و مغرب و عشا را با هم خواند، بدون اين كه خوفي در كار باشد يا در مسافرت باشند.

احمد بن حنبل از طريق جابر بن زيد از ابن عباس نقل مي كند: من با پيامبر هشت ركعت نماز ظهر و عصر را در وقت خود و نيز هفت ركعت نماز مغرب وعشا را در وقت خود يك جا به جا آورديم.

محدث معروف اهل سنت به نام مسلم بن حجاج قشيري در كتاب صحيح خود چهار روايت در يك باب به عنوان جمع نماز در حضر (وطن) آورده كه در يكي از اين روايات وقتي از پيامبر پرسيدند: چرا نمازها را با هم خواندي، پيامبر(ص) فرمود: براي اين كه امت من به حرج و سختي نيفتند.

اين علت در روايات شيعه نيز وارد شده است. طبراني از عبدالله بن مسعود نقل مي كند كه: پيامبر خدا ميان نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشا را براي اين كه امت وي به زحمت نيفتند، جمع نمود.

عين اين مطلب از عبدالله بن عمر نقل شده، وي مي گويد: پيامبر در حالي كه مسافر نبود، ميان دو نماز را جمع نمود، تا امت وي در مشقّت نباشند.

اين روايات قسمتي از احاديثي است كه محدثان اهل سنت در كتاب هاي حديثي و تفسيري خود نقل كرده اند و همگي حاكي از اين است كه جدا خواندن نماز ها امر مستحبّي است و اگر روزي ديديم مراعات اين مستحبّ به اصل اداي نماز نماز لطمه مي زند، به دستور پيامبر مي توانيم ترك كنيم، يعني هر دو را با هم انجام دهيم.

امروزه در بسياري از مناطق وضع زندگي طوري شده كه مراعات اين استحباب موجب مشقت شده است و چه بسا سبب مي شود كه گروهي از انجام اصل نماز سرباز زنند.

در كتاب شريف وسائل الشيعه روايات فراواني از طريق اهل بيت نقل شده كه: پيامبر به جهت عذر يا غير عذر بين نماز ظهر و عصر يا مغرب و عشار ا جمع كرد و آن ها را با هم خواند. ايشان هجده روايت در اين زمينه آورده است.

اين كه از چه زماني شيعيان بين نمازهاي ظهر و عصر يا مغرب و عشار را جمع كرده اند، مشخص نيست. بزرگان شيعه مانند مراجع عظام تقليد به همين روش عمل كرده و مي كنند، ولي حضرت امام خميني(ره) سعي داشتند نمازها را در پنج نوبت بخوانند.

يكي از افرادي كه از اهل تسنن بوده و بعد به مكتب شيعه گرايش پيدا كرده، دكتر محمد تيجاني تونسي است. ايشان مي گويد: در مكتب اهل بيت نماز را به جاي پنج وقت، در سه وقت اقامه مي كنند. اين كار حكمتي دارد كه خدا به آن آگاهي داشته و پيامبر(ص) بر اساس آن حكمت، جمع بين نماز مغرب و عشا و نماز ظهر و عصر را جائز دانسته است. گاه خود نيز بدان عمل مي كرده، حكمت اين است كه تقريباً سه چهارم جامعه با مشقت و سختي در پنج نوبت نماز مي خوانند. آنان به خاطر مشاغل اداري و غير اداري مخصوصاً در زمان ما فرصت نمي كنند كه در پنج نوبت جداگانه نماز بخوانند.

خداوند مي دانست كه در روزگاري مردم وظايفي بر عهده ميگيرند كه اوقاتشان تحدود است و از اين رو كه محمد(ص) خاتم پيامبران است و شريعتش تا روز قيامت باقي است، خداوند به پيامبرش سفارش كرد كه نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا را با هم بخوانند و اين روش را به امتش بيآموزد تا حرج و سختي را از آنان بردارد.

پيامبر(ص) به اين دستور عمل كرد و چندين بار در مدينه به اين روش نماز خواند. هنگامي كه از او سؤال شد فرمود: مي خواهم بر امّتم سخت نگيرم.

در صحيح بخاري آمده است كه ابن عباس گفت: پيامبر(ص) در مدينه نماز مغرب و عشا و نماز ظهر و عصر را با هم خواند.



دفتر تبليغات اسلامي