در پاسخ به سؤالي كه فرموده ايد خدمت حضرتعالي عرض مي شود كه :

خضوع و خشوع در برابر خداوند، مخصوصاً در حالت نماز، ريشه در معرفت انسان دارد. معرفتي كه از يك طرف

بايد نسبت به خود داشته باشد و از طرف ديگر نسبت به خالق. البته اين نكته بسيار مهم است كه كسب چنين معرفتي در حال نماز ممكن نيست بلكه بايد قبل از نماز حاصل شود؛ نظير سربازي كه در ميدان جنگ قرار گرفته است، ميدان جنگ جاي تعليم فنون نظامي و تحصيل اسلحه و مهمات نيست و اين امور را بايد قبل از ورود به ميدان جنگ فراهم كند. انسان نيز قبل از ورود به نماز كه ميدان مبارزه با افكار مختلف و هواي نفس است بايد سعي كند در تحصيل اسلحه مناسب و مهمات مورد نياز براي جنگ با غير خدا.

وقتي انسان در تمام شبانه روز مراقب افكار و اعمال خود بود مهماتي را آماده نموده است كه در حالت نماز از آن استفاده مي كند. يكي از راههاي كسب معرفتي كه در ابتدا عرض شد توجه به عز ربوبيت و ذل عبوديت است كه حضرت امام خمينيره دراين مورد مي فرمايند : يكي از آداب قلبيّه در عبادات و وظايف باطنيّه سالك طريق آخرت، توجه به عزّ ربوبيت و ذل عبوديت است؛ و آن يكي از منازل مهمّه سالك است؛ كه قوّت سلوك هر كس به مقدار قوّت اين نظر است، بلكه كمال و نقص انسانيت تابع كمال و نقص اين امر است، و هر چه نظر انيّت و انانيت و خودبيني و خودخواهي در انسان غالب باشد، از كمال انسانيت دور و از مقام قرب ربوبيّت مهجور است... پس هر سالك كه با قدم انانيت و خودبيني و در حجاب انيّت و خودخواهي طيّ منزل سلوك كند، رياضتش باطل و سلوكش الي ا... نيست، بلكه الي النفس است : مادر بت ها بت نفس شماست.

پس سالك الي ا... را ضروري است كه به مقام ذلّ خود پي برد و نصب العين او ذلّت عبوديت و عزّت ربوبيت باشد، و هر چه اين نظر قوت گيرد عبادت روحاني تر شود و روح عبادت قوي تر شود.(1)

پس براي كسب خشوع و خضوع در نماز اين امور بسيار ضروري. تحصيل و كسب مقدمات خضوع و خشوع بايد قبل از نماز باشد.

2. خشوع و خضوع نتيجة معرفت انسان نسبت به خود و خدا مي باشد.

3. توجه به عزّ ربوبيت (عظمت نامحدود پروردگار) و ذلّ عبوديت (ذلّت و كوچكي بنده در مقام عبادت)لازمه خشوع و خضوع است.

4. توجه به معارفي كه در اين زمينه كسب شده و استفاده از آن در هنگام نماز.

5. حفظ حال خشوع و خضوع بعد از نماز منظور مغرور نشدن و مانع نفوذ شيطان شدن.































منابع و مآخذ :

1. آداب الصلوة، حضرت امام خمينيره، ص7



مؤسسه پيوند با امام