حضور قلب داراي مراتب و درجات متفاوتي است كه كامل و كاملتردارد:
مرتبة اول: نخستين مرحلة حضور قلب اين است كه نمازگزار در تمام نمازيا بعضي از آن، اجمالاً توجه داشته باشد كه در حضور پروردگار جهان ايستادهو با او سخن ميگويد و راز و نياز ميكند.
مرتبة دوم: دومين مرحله حضور قلب اين است كه نمازگزار در حال نماز،خودش را در برابر خدا و در حال تكلم با او ميداند، به معاني كلمات و اذكارنيز توجه دارد و ميداند كه با خدا چه ميگويد.
مرتبة سوم: نمازگزار علاوه بر مراحل سابق، حقيقت تكبير و تسبيح وتقديس و ساير مفاهيم اذكار را به خوبي ميداند و با براهين علمي با آنها آشناشده و در حال نماز به آنها توجه دارد و خوب ميداند كه چه ميگويد و چهميخواهد و با چه كسي سخن ميگويد.
مرتبة چهارم: نمازگزار، معارف و معاني ذكرها به طور كامل در باطننمازگزار، نفوذ كرده و به مرحلة يقين و ايمان كامل رسيده است. در اينصورت زبان، از قلب پيروي ميكند.
مرتبة پنجم: در اين مرحله اسما و صفات و كمالات حق را با چشم باطنمشاهده ميكند و چيزي را جز خدا نميبيند.
با شناخت مراتب بالا، روشن ميگردد كه غير از موارد ياد شده، نميتوانچيزي را در حضور قلب دخيل كرد.
در عين حال عوامل مؤثر در حضور قلب عبارت است از:
1 ـ مكان خلوت، نمازگزار بهتر است در جاي خلوت و بدون مزاحمت وسر و صدا نماز بخواند.
2 ـ رفع موانع؛ مثلاً رفع گرسنگي و تشنگي شديد قبل از نماز و...
3 ـ تقويت ايمان ؛ انسان بايد در تقويت ايمان و تحصيل معرفت كاملبكوشد تا در حال نماز بيشتر و بهتر حضور قلب پيدا كند.
4 ـ ياد مرگ؛ اگر انسان به فكر مردن باشد و اين كه وقت مرگ معلوم نيستو... نمازش را با غفلت نخواهند خواند.
آمادگي براي نماز؛ دقت در وضو و طهارت، اذان گفتن، پوشيدن لباسمخصوص نماز و... تاثيري به سزايي در آمادگي انسان دارد.
جهت اطلاع بيشتر ر.ك: خودسازي، آيت الله اميني.


ستاد اقامه نماز