حضور قلب در نماز عواملي دارد كه به مهم ترين آنها اشاره ميكنيم:

1ـ اهميت دادن به نماز. كساني كه نماز را سرسري مي گيرند و نسبت به آن بي توجه هستند و به اهميت نماز توجهي ندارند، حضور قلب نخواهند داشت. بر عكس كساني كه به نماز اهميت مي دهند و براي آن سرمايه گذاري مي كنند و آن را ستون دين مي دانند و وقت و فرصت بيشتري را صرف نماز مي كنند، حضور قلب بيشتري خواهند داشت.

عارف بزرگ ميرزا جوا آقا ملكي تبريزي (ره) ميگويد: حضور قلب سببش همّت آدمي است، زيرا قلب تابع همّت بوده و اگر همّت نماز باشد،قلبت هم نزد نماز حاضر خواهد بود و اگر همتت در پي چيز ديگري بوده است، قلبت هم غافل از نماز و نزد آن چيز خواهد بود، چون خداوند براي هيچ كس دو قلب قرار نداده است و براي احضار قلب در نماز جز اين كه همتت را متوجه نماز سازي راه ديگري نيست.[10]

2ـ احساس و درك عظمت و بزرگي خدا.

درك عظمت و بزرگي هر كسي بستگي به مقدار شناخت و معرفت به او دارد. هر مقدار اين شناخت بيشتر شود،بزرگي و عظمت او بيشتر جلوه گر خواهد شد. اگر كسي به عظمت و بزرگي خدا پي ببرد، طبعاً خضوع و خشوع بيشتري در پرستش و عبادت خواهد داشت.

ابان بن تغلب ميگويد: به امام صادق(ع) گفتم: علي بن الحسين(ع) را ديدم وقتي كه به نماز مي ايستاد، رنگ به رنگ مي شد. فرمود: اري او خدايي را كه در برابرش ايستاده بود، كاملاً مي شناخت.[11]

اميرالمؤمنين(ع) در وصف عارفان و خدا پرستان واقعي فرمود: عظم الخالق في أنفسهم فصغر ما دونه في أعينهم؛[12] آنان خدا را به عظمت و بزرگت شناخته اند. بنابراين هر چه غير او است، در نظرشان كوچك جلوه ميكند.

3ـ جلوگيري از هرزگي قوة خيال:

يكي از بزرگترين عوامل حواس پرتي در نماز، هرزگي و پراكندگي قوة خيال است. اگر قبل از نماز چند دقيقه اي به وسيلة ذكر خدا و مناجات و خواندن نمازهاي مستحبي و تلاوت قرآن، خود را آمادة نماز كنيم،ذهن از حواس پرتي و پراكندگي و از توجه به كثرت، به سوي وحدت منعطف مي شود،در نتيجه در نماز فكر انسان به اين طرف و آن طرف متوجه نمي شود. كسي كه قبل از نماز با ديگري بگو مگو و بحث داشته يا خوشحال يا ناراحت شده، اگر فوراً وارد نماز شود، نمازش تحت تأثير آن افكار خواهد بود و حضور قلب نخواهد داشت.

4ـ توجه به معاني الفاظ نماز و تفكر و در افعال نماز مانند ركوع و سجود و اين كه نمازگزار بداند چه ميگويد و چه ميكند.

5ـ طول دادن و با تأني خواندن نماز: اگر كسي ركوع و سجود را مقداري طولاني كند و با حال خوشي اذكار و سجود را بگويد، در حضور قلب مؤثر خواهد بود.

6ـ ترك گناه يكي از مهم ترين عوامل توفيق در حضور قلب در نماز است. كسي كه اهل معصيت وگناه باشد، توفيق بازيابي به درگاه خدا نمي يابد.

7ـ حالت خاصي در نماز كه بيانگر خضوع است، در خشوع كه حالت قلبي است، تأثير مي گذارد.

8ـ بعضي از آداب نماز مانند سر وقت خواندن و مواظبت بر وقت نماز و به حالت كسالت داخل نماز نشدن و ... در نماز مؤثر است.

در پايان ضمن تشكر از شما برگة جامعة مدرسين راجع به مرجعيت ارسال مي گردد.

[10]علي اصغر عزيزي، علل و درمان حواسپرتي در نماز، ص 107، به نقل ازاسرار الصلوه.

[11]همان، ص 114، به نقل از بحارالانوار، ج 84، ص 236.

[12]همان، به نقل از نهج البلاغه، خطبة 184(فيض الاسلام).







دفتر تبليغات اسلامي