نمازها در اصل دو ركعتي بودهاند و پيامبر(ص) بنا بر مصلحت به ديگر نمازها ركعاتي اضافه كردهاند. يكي از حكمتهايي كه براي دو ركعت بودن نماز صبح ذكر كردهاند، اين است كه انسان در صبحگاهان كه از خواب برميخيزد فكر و روح و جان او تا حد زيادي فارغ و آزاد از تعلقات معيشتي و امور دنيوي است، لذا به خوبي اين وظيفه را انجام ميدهد. بنابراين به همين دو ركعت نماز براي ارتباط با خالق هستي اكتفا شده است. ممكن است حكمتهاي ديگري هم براي اين{P - رموز نماز، ص 250، فريد نهاوندي. P}

موضوع باشد كه ما از آن بياطلاعيم.

قابل توضيح است كه احكام شرعيه تابع مصالح و مفاسد است و در مواردي كه شارع مقدس حكمي صادر نموده حتماً مصلحت يا مفسدهاي در آن حكم (واجب، حرام، مكروه و...) وجود داشته كه ممكن است آن را بيان كرده و يا بيان نكرده باشد. اگر شارع به آن مصلحت يا مفسده تصريح كرده باشد آن مصلحت يا مفسده، علت حكم قرار ميگيرد و ما وقتي علت حكمي را فهميديم (به شرط آن كه علت تامه باشد نه جزء العلة و ناقص) ميتوانيم آن علت را به موارد مشابه هم تعميم دهيم. مثلاً اگر فرموده باشد: شراب حرام است، زيرا مست كننده است، ما ميفهميم هر چيزي كه مست كننده است و عقل را زايل ميكند، حرام است ولي اگر علت حكم بيان نشده، يا علت بيان شده ولي تامه نيست، در اين موارد نيز همچون مورد قبلي (كه به علت حكم تصريح شده بود) ما (مكلفين) تابع محض دستورات شارع مقدس هستيم و اوامر و نواهي او را اجرا ميكنيم. مثلاً اگر در پاسخ همين سؤال كه چرا نماز صبح دو ركعت است يا چرا بايد حمد و سوره نماز صبح را بلند خواند يا... علتي نيافتيم، بايد تابع شرع باشيم و آن را همان گونه كه شارع مقدس فرموده است انجام دهيم. دليل اين امر نيز آن است كه احكام عبادات، توقيفيه هستند و نحوه انجام آنها و جزئياتشان منوط به دستور شارع مقدس است و هرگونه كه او فرموده، مسلمانان بايد تعبداً انجام دهند.

قابل ذكر است، براي بسياري از احكام شرعي علتهايي شمرده شده كه در كتاب »علل الشرايع« منسوب به امام رضا(ع) و توسط شيخ

صدوق(ره) جمع آوري شده است.





مركز تحقيقات سپاه