در مناطق قطبي كه شبهاو روزهاي طولاني دارد و گاهي تا شش ماه خورشيد در آسمان هست و غروب نميكند، در هر بيست و چهار ساعت يك مرتبه دور افق (البته مطابق حس ما) گردش مينمايد.

در اين گونه مناطق، حركت خورشيد به دور افق هميشه يكنواخت نيست، يعني در همان بيست و چهار ساعت كه يك مرتبه دور افق ميگردد، گاهي اوج ميگيرد و بالا ميآيد و گاهي پايين ميآيد و در حضيض واقع ميشود و به اين ترتيب گاهي هوا روشنتر و گاهي كمنورتر خواهد بود.

اين وضع در هر شبانه روز تكرار ميگردد و اگر عكسهايي را كه از حركت آفتاب به دور افق از آن نقاط برداشتهاند ملاحظه كنيد، اين موضوع را به خوبي مشاهده خواهيد فرمود.

ساكنان مناطق قطبي هنگامي كه آفتاب در آسمان بالا ميآيد، آن را »روز« ميخوانند و به كار و زندگي مشغول ميشوند{P - منظور از مناطق قطبي، نقاطي است كه بالاتر از مدار 67 درجه واقع شده است، قسمتي از اين نقاط مسكوني و قسمتي غير قابل سكونت ميباشد. P}

و هنگامي كه آفتاب پايين ميآيد و خورشيد به افق نزديك و كم نور ميشود، »شب« ميگويند و استراحت مينمايند.

بايد توجه داشت هنگامي كه آفتاب در افق آنجا پايين ميآيد، در مناطق معتدلهاي كه روي همان نصفالنهار قرار دارند، »شب حقيقي« وجود دارد.

روي اين حساب، تشخيص شب و روز در آنجا آسان ميشود، اگر شاخصي را روي زمين نصب كنيم، هنگامي كه سايه آن به حداقل رسيد، »ظهر« و هنگامي كه به حداكثر رسيد »نيمه شب« خواهد بود و به اين ترتيب مشكل به دست آوردن ظهر و نيمه شب حل ميگردد.

حال اگر مقدار شب و روز مناطق معتدله را در آن موقع از سال بدانيم، مثلاً بدانيم در اول تابستان روزها به طور متوسط چهارده ساعت و شبها ده ساعت است، تكليف نمازهاي پنجگانه و روزه كاملاً روشن خواهد گرديد. (دقت كنيد)

بنابراين، تكليف نماز و روزه در روزهاي طولاني روشن گرديد. اما اوقاتي كه شبهاي طولاني وجود دارد بايد توجه داشت كه هوا در بيست و چهار ساعت يكنواخت نيست، گاهي تاريك و گاهي تقريباً روشن است؛ زيرا گاهي خورشيد به افق نزديك ميگردد و هوايي مانند بينالطلوعين يا كمي تاريكتر پيدا ميكند و گاهي خورشيد دور ميشود و هوا تاريك ميگردد.

{P - علت علمي اين تغيير اوضاع در شبها يا روزهاي طولاني قطبي اين است كه »محور« زمين بر »مدار« آن عمود نيست و تقريباً بيست و سه درجه تمايل دارد. P}

در اين شبها، از وضع حركت ستارگان و فاصله آنها با افق و همچنين از وضع تاريكي و روشني هوا، »نيمه شب« و »ظهر« را ميتوان تشخيص داد و با در نظر گرفتن مقدار متوسط شب و روز مناطق معتدله، وظايف شرعي را به جا آورد.

{P - پاسخ به پرسشهاي مذهبي، تأليف آيت الله مكارم و آيت الله سبحاني. P}





مركز تحقيقات سپاه