اتفاقاً همة اين مسائل در احكام اسلام پيش بيني شده و حكم آن تعيين گرديده و برنامه هاي اسلام در تمام زمانها و مكانها بدون تفاوت قابل اجراء است.

توضيح اينكه:فقهاي بزرگ ما، اين مسئله را در كتاب هاي فقهي خود كه بحث از جزئيات دستورات عملي اسلام در آن مي شود عنوان كرده اند.

مثلاً مرحوم آيت الله سيد محمد كاظم يزدي كه يكي از بزرگان فقهاء است در كتاب عروةالوثقي (1) عين اين مسئله را عنوان نموده و تأييد مي كند كه :

چنين اشخاصي موظفند نماز و روزة خود را بر طبق مناطق معتدله انجام دهند.

يعني بايد ملاحظه كنند طول شب و روز در چنانفصلي (بطور متوسط)در مناطق معتدله چه اندازه است و بر طبق آن روزه بگيرند، و نمازهاي پنجگانة خود را بجا آورند.

اين موضوع را مي توان به تعبير ديگري كه هر گونه ابهام و ايرادي را برطرف مي سازد چنين توضيح داد: (دقت كنيد)

در مناطق قطبي كه شب ها و روز هاي طولاني دارد و گاهي تا 6 ماه خورشيد در آسمان هست و غروب نمي كند در هر 24ساعت يك مرتبه دور افق (البته مطا بق حس ما ) گردش مينمايد .

در اينگونه منا طق حركت خورشيد به دور افق هميشه يكنواخت نيست، يعني در همان 24ساعت كه يكمرتبه دور افق مي گردد گاهي اوج مي گيرد و بالا مي آيد و گاهي پايين مي آيد و در حضيض واقع مي شود، و باين ترتيب گاهي هواروشنتر و گاهي كم نور تر خواهد بود.

اين وضع در هر شبا نه روز تكرار مي گردد، و اگر عكسهايي را كه از حركت آفتاب بدور افق از آن نقاط برداشته اند ملاحظه كنيد اين موضوع را بخوبي مشاهده خواهيد فرمود.

آسمان بالا مي آيد آن را روز مي خوانند و به كار و زندگي مشغول مي شوند، و هنگا مي كه آفتاب پايين مي آيد و خورشيد به افق نزديك و كم نور تر مي شود شب مي گويند و استراحت مي نمايند .

بايد توجه داشت هنگامي كه آفتاب در افق آنجاپايين مي آيد در مناطق معتدله اي كه روي همان نصف النهار قرار دارند شب حقيقي وجود دارد.

روي اين حساب تشخيص شب و روز در آنجا آسان مي شود:اگر شاخصي را روي زمين نصب كنيم هنگامي كه سايه آن بحداقل رسيد ظهر و هنگامي كه به حداكثر رسيد نيمه شب خواهد بود.

و باين ترتيب مشكل بدست آوردن ظهر و نيمه شب حل مي گردد.

حال اگر مقدار شب و روز مناطق معتدله را در آن موقع از سال بدانيم مثلاً بدانيم در اول تابستان روزها بطور متوسط 14 ساعت و شبها 10 ساعت استتكليف نمازهاي پنجگانه و روزه كامل روشن خواهد گرديد (دقت كنيد)

بنابراين تكليف نماز و روزه در روزهاي طولاني روشن گرديد. اما در اوقاتي كه شبهاي طولاني وجود دارد بايد توجه داشت كه هوا در 24 ساعت يكنواخت نيست گاهي تاريك و گاهي تقريباً روشن است زيرا گاهي خورشيد بافق نزديك مي گردد و هوايي مانند بين الطلوعين يا كمي تاريكتر پيدا مي كند، و گاهي خورشيد دور مي شود و هوا تاريك مي گردد.(3)

در اين شبها از وضع حركات ستارگان و فاصله آنها با افق و همچنين از وضع تاريكي و روشني هوا (نيمه شب) و (ظهر) را مي توان تشخيص داد، و با در نظر گرفتن مقدار متوسط شب و روز مناطق معتدله وظايف شرعي را بجا آورد.

با توضيحاتي كه داده شد روشن گرديد كه احكام اسلام از جمله وظيفه نماز و روزه اختصاص به محيط معيني ندارد و در همه مناطققابل اجراء است.

















منابع و مآخذ:

1ـ در كتاب صوم طريق ثبوت الهلال، مسئله 10

2ـ منظور از مناطق قطبي نقاطي است كه بالاتر از مدار 67 درجه واقع شده است، قسمتي از اين نقاط مسكون و قسمتي غير قابل سكونت مي باشد.

3ـ علت علمي اين تغيير اوضاع در شبها يا روزهاي طولاني قطبي اين است كه محور زمين بر مدار آن عمود نيست و تقريباً 23 درجه تمايل دارد.

برگرفته از كتاب پرسشها و پاسخهاي مذهبي، ج4، آيت الله ناصر مكارم شيرازي، ص94ـ98



مؤسسه پيوند با امام