نيت نماز عبارت است از قصد انجام كار (يعني نماز) و در آن بايد قصد قربت داشته باشد،يعني براي انجام فرمان خداوند عالم بجا آورد و لازم نيست نيت را از قلب خود بگذراند يا مثلا به زبان بگويد كه دو ركعت نماز ظهر (شكسته) مي خوانم قربه الي ا... . (1)

از آنجا كه شما دوست عزيز در برگه سوال نام مرجع تقليد خود را ذكر نكردهايد علاوه بر فتواي حضرت امام( كه در صدر اين پاسخ به آن اشاره شد اختلاف فتاواي ساير مراجع عظام را نيز در ذيل ميآوريم:

ـ آيت ا... گلپاينگاني (ره) و آيت ا... صافي:بلكه در نماز احتياط، احتياط لازم، نگفتن به زبان است.

ـ آيت ا... مكارم: همين اندازه كه اگر سوال كنند چه ميكني، بتواند جواب دهد كه براي خدا نماز ميخوانم كافي است.

ـ آيت ا... بهجت: بلكه همين مقدار كه انگيزه انسان از اين كار نماز خواندن براي خدا باشد در تحقق نيت(2) كافي است، ولي بهتر و افضل اين است كه نيت نماز را از قلب خود بگذراند، مگر اينكه نزديك به حد وسوسه برسد.

بنابراين فتاواي ساير مراجع عظام كه نام آنان در اينجا ذكر نشده مانند: آيت ا... خويي(ره)، آيت ا... ، آيت ا... فاضل لنكراني،آيت ا...سيستاني، آيت ا... خامنهاي، آيت ا... ميرزا جواد تبريزي و آيت ا... زنجاني مطابق فتواي حضرت امام (ره) ميباشد. لذا با توجه به اختلاف اندكي كه در تعابير و فتاواي مراجع معظم مشاهده ميشود مي توان نتيجه گرفت همه مكلفين در مساله نيت نماز مسافر ميتوانند از حضرت امام (ره) تقليد كنند.

قبل از پاسخ به سوال دوم جنابعالي مقدمتاً بايد عرض كنيم كه ما تنها به اندازه اطلاعات و به ميزان معلومات بشري در هر عصر و هر زمان ميتوانيم فلسفه و اسرار احكام الهي را دريابيم، اما نه همهي آن را، و اصولا با عمق و وسعت آن دستورات و محدوديت علم ما نبايد غير از اين انتظار داشته باشيم و مفهوم اين سخن اين است كه ما هرگز نميتوانيم اطلاعات از اين دستورات و احكام را مشروط به درك و فهم فلسفه آنها كنيم؛ مثل بعضي كه نميخواهند مقيد شده و بندگي خدا را بپذيرند، سركشي خود را منافقانه زير پوشش تحقيق پنهان ميكنند؛به طور مثال :ميگويي چرا حلقهي طلا در دست داري؟ براي مرد

حرام است؟! ميگويد: تا فلسفه اش را نفهمم بيرون نميآورم. اينان آنقدر بيچاره اند كه در برابر همنوعان خود و محيط و مدهاي رنگارنگ تسليماند؛ ولي در مقابل حكم خداوند چنين منافقانه عمل ميكنند و بهانه ميگيرند دليلش آن است كه به آنچه هم كه ميدانند عمل نميكنند.

كوتاه سخن اينكه: ما در باره فلسفه و چرايي احكام الهي بحث ميكنيم تا به ارزش و اهميت و آثار مختلف آنها آشنا شويم نه براي اينكه ببينيم آيا بايد به آنها عمل كرد يا نه؟ اين مسئله درست به اين ميماند كه از طبيب حاذق معالج خود توضيحاتي درباره فوائد داروهايي كه براي ما تجويز كرده و چگونگي تاثير آنها ميخواهيم تا آگاهي و علاقه بيشتري به آن پيدا كنيم نه اين كه به كار بستن دستورات او را مشروط به توضيحات قانع كننده او باشد؛ زيرا در اين صورت بايد خود ما هم طبيب باشم. (3)

در خصوص سوال شما نيز با توجه به اين مقدمه عرض ميكنيم كه خداوند متعال به مسافران (با شرايط ويژه) تخفيفي كرامت فرموده است كه در مسافرت تمامي نمازهاي چهار ركعتي را دو ركعتي بخوانند و روزه را افطار كنند. نظير اين آيه شريفه قرآن كه خداوند ميفرمايد: و اذ ضربتم في الارض فليس عليكم جناح ان تقصروا من الصلوه.(4)

(هر گاه سفر كنيد گناهي بر شما نيست كه نماز را كوتاه كنيد.)

و از مفسران حقيقي قرآن كريم(پيامبر اكرم و اهل بيت او صلوات ا... عليهم اجمعين) روايات فراواني نقل شده است كه تخفيف در نمازهاي مسافر از هديههاي خداوند است كه نبايد رد شود و علاوه بر آنها روايات فراوان ديگري داريم كه از تمام خواندن نماز در سفر به شدت نهي نمودهاند كه دو نمونه از آنها را در زير برسي ميكنيم؛ پيامبر اكرم( فرمود: هر كس در سفر نمازهايش را چهار ركعتي بخواند من در نزد خداوند از او بيزارم(5)

حضرت صادق( نيز فرمودند: كسي كه در مسافرت نمازش را تمام بخواند مانند كسي است كه در غير مسافرت نمازش را شكسته بخواند(6)

شايد براي ما اين سوال پيش بيايد كه دستور به كوتاه خواندن نمازهاي چهار ركعتي در سفر مربوط به زماني بوده كه سفرها طولاني و با مشقت بوده است و اما در اينزمان با اين وسايل و شرايط پيشرفته و سفرهاي راحت، اين دستورات چرا اجرا ميگردد؟

در پاسخ به اين سوال بايد گفت: اگر واقعا علت قصر (شكسته) خواندن نمازهاي چهار ركعتي همان باشد كه در سوال آمده بود (كه به خاطر مشقت داشتن و طولاني بودن سفرها چنين دستوري صادر شده بود) بايد چنين باشد ولي با يك بررسي اجمالي روشن ميشود كه چنين چيزي صحيح نيست؛ زيرا اگر اين حرف صحيح باشد بايد اولا: تمامي سفرهاي با مشقت و طولاني مشمول چنين حكميباشند و حال آنكه به طور مثال سفر معصيت هر چه هم با مشقت طولاني باشد بايد نماز تمام خوانده شود و روزه گرفته شودو ثانيا: بايد هر چه سفر طولانيتر و با مشقتتر باشد تخفيف بيشتر باشد و حال آن كه مشاهده ميشود به طور مثال: كسي كه شغلش مسافرت است و دائما سفر ميكند بايد نمازش را تمام خوانده و روزهاش را نيز بگيرد.

خلاصه اين تخفيف يك هديه الهي است كه شامل بعضي از مسافرين ميشود و ربطي هم به طولاني بودن و مشقت داشتن سفر ندارد.

امام صادق( از پدران خود و آنها از رسول خدا نقل كرده اند كه: خداوند متعال هديهاي به من و امتم كرامت فرمود كه به امتهاي گذشته نداده است. عرض كردند آن هديه چيست؟ فرمود اجازه افطار روزه و نصف نماز در مسافرت،پس هر كس چنين نكند هديه خدا را رد كرده است.(7)





منابع و مآخذ :

1 ـ ترجمه تحرير الوسيله (امام خميني) ج1 ص238 و 278/ مساله 1 و 7

2 ـ رساله توضيح المسايل مراجع / ج1 ص553

3 ـ پرسشها و پاسخها ج1 ص10

4 ـ نساء آيه 101

5 ـ وسايل الشيعه، ج5 ص 38 و 539

6 ـ مجمع البيان ج2-1 / ص274

7 ـ وسايل الشيعه ، ج5 / ص540

o سير و سفر در اسلام / محمد وحيدي ص 31

o فلسفه احكام / محمد وحيدي ج2 /ص 24،25،29،254،255









مؤسسه پيوند با امام