قرآن كريم در موارد متعددي احترام و احسان به پدر و مادر را توصيه فرموده است كه از آن جمله ميتوان به آيات: 23،24 اسرأ و 14،15 لقمان و 14،32 مريم و 83،180،215 بقره و 15 احقاف; 36نسا و 151 انعام و 41ابراهيم و 28نوح اشاره كرد كه در آيات 23 و 24 اسرأ ميخوانيم: و پروردگارت حكم كرد كه جز او را نپرستيد و به پدر و مادر نيكي كنيد. اگر يكي از آن دو يا هر دو به سن پيري رسيدند (و موجب رنج و زحمت شما شدند) به آنها اف (كوچكترين كلمة ناراحت كننده.) نگو و كمترين اذيتي به آنها نرسان و با احترام با آنان سخن بگو. هميشه بالهاي رحمتت را با تواضع و فروتني براي آنها بگشا و بگو پروردگارا! چنانكه پدر و مادر مرا از كودكي به مهرباني پروردند، تو در حق آنها رحمت و مهرباني فرما.(جهت اطلاع بيشتر رجوع كنيد به: تفسير آيات مذكور از تفاسير معتبر مانند تفسير الميزان علامة طباطبايي و تفسير نمونه، مكارم شيرازي و...)

اطاعت از پدر و مادر از دستورهاي قرآن كريم است، و خداوند متعال، انسان را به نيكي به پدر و مادر توصيه كرده; ولي در مورد شرك به ذات پاك خود، فرموده است: اگر پدر و مادرت كوشيدند به شرك روي آوري از آنها اطاعت نكن; چه اينكه با اين كار، به جهل و ناداني گرفتار خواهي شد. (عنكبوت،8)

در آية پانزدهم سورة لقمان نيز فرموده است: اگر پدر و مادرت خواستند وادارت كنند كه به خداوند شرك بورزي از آنان اطاعت نكن. بنابر اين، توصيه شده است كه با پدر و مادر در دنيا و امور دنيايي; به نيكي، نرمي، مدارا و به نحو پسنديده برخورد شود; البته از آخر آيه كه ميفرمايد: و اتبع سبيل من أناب روشن ميشود كه اگر پدر و مادر صالح بودند; از راه آنان پيروي كن و گرنه از آنان در اموري كه بر خلاف دين باشد بر تو واجب نيست; بلكه بايد از راه كساني كه با خدا هستند; پيروي كني.(ر.ك: الميزان، علامه طباطبايي;، ج16 ص 217.)

با توجه به جملة و إن جاهداك معلوم ميشود كه ممكن است پدر و مادر به گمان اينكه سعادت فرزند را ميخواهند تلاش كنند كه او را به عقيدة انحرافي خودشان بكشانند; امّا وظيفه فرزندان آن است كه در برابر فشارها تسليم نشوند و عقيده به توحيد را با هيچ چيز معاوضه نكنند. و اين درست نقطة اعتدال است كه از نظر دنيا و زندگي مادّي با آنان مهربان باشي و از نظر اعتقادي و برنامة ديني، تسليم افكار و پيشنهادهاي غير ديني آنان نباشي.

در نهايت بايد گفت: در امور مستحب و در مسائل اجتماعي بايد رضايت پدر و مادر رعايت بشود; امّا در انجام واجبات و ترك محرمات، رضايت و عدم رضايت آنان اعتباري ندارد.



فرهنگ ومعارف قرآن