الف ـ 1. نماز از واجباتي كه در قرآن كريم و روايات اسلامي بيشترين تأكيد و سفارش بر آن شده و تكليف واجبي است كه مكلف، ـ حتي در حال مرگ ـ بايد آن را به جا بياورد و تحت هيچ شرايطي نبايد ترك شود و توصيه تمام انبياي الهي به امتهايشان بوده و در روز حسابرسي نيز اگر اين عمل (نماز) مورد قبول واقع شود، ساير اعمال نيز مقبول ميافتد.

خداوند متعال ميفرمايد: قُل لِعِبادي الّذينَ ءامنوا يقيموا الصلوَة و يُنفِقوا ممّا رزقنـَهم...; (ابراهيم، 31) به آن بندگانم كه ايمان آوردهاند بگو: نماز را به پا دارند و از آنچه به ايشان روزي دادهايم، پنهان و آشكارا انفاق كنند... . در جايي ديگر ميفرمايد: إنّ الصّلوَة كانت علي المؤمنينَ كتـَباً موقوتًا; (نسأ، 103) نماز را ]به طور معمول[ انجام دهيد; زيرا نماز، وظيفه ثابت و معيني براي مؤمنان است.

پيامبر اكرم9 ميفرمايد: اولين نگاه در روز قيامت به پرونده اعمال، نگاه به نماز است. اگر نماز بنده مورد قبول قرار گيرد، به بقيّه اعمال نيز توجه ميشود; اما اگر نماز مورد قبول قرار نگيرد، به ساير اعمال نيز توجهي نخواهد شد.(ميزانالحكمة، محمد محمدي ريشهري، ج 5، ص 374، مكتب الاعلامالاسلامي.)

امام علي7 فرمود: اوصيكم بالصّلوَة و حفظها فإنّها خير العمل و هي عمود دينكم; شما را به نماز و محافظت از آن توصيه ميكنم. همانا بهترين عمل نماز و ستون دين شماست.(ميزانالحكمة، همان، ص 368.)

2. خداوند در آيههاي مختلف قرآن، بر وجوب نماز تصريح فرموده: و أقيموا الصّلوَة و ءاتوا الزكوَة و أطيعوا الرسول لعلّكم ترحمون; (نور،56) و نماز را به پا داريد و زكات بدهيد و پيامبر ]خدا[ را فرمان بريد تا مورد رحمت قرار گيريد. اقيموا صيغة امر است و امر نيز بر وجوب دلالت ميكند. و... .

3. دربارة علت وجوب نماز هم، مطالبي در روايات اسلامي آمده است; از جمله امام رضا7 فرمود: علت تشريع نماز توجه و اقرار به ربوبيّت پروردگار، و مبارزه با شرك و بتپرستي و قيام در پيشگاه پروردگار در نهايت خضوع و تواضع، و اعتراف به گناهان و تقاضاي بخشش از معاصي گذشته و نهادن پيشاني بر زمين همه روز براي تعظيم خداوند است، و نيز اينكه انسان همواره هوشيار و متذكر باشد كه گرد و غبار فراموشي بر دل او ننشيند و مغرور نشود. خاشع و خاضع باشد، ... و همين توجه به خداوند متعال و قيام در برابر او، انسان را از معاصي باز ميدارد و از انواع فساد جلوگيري ميكند.(وسايلالشيعة، شيخ حرعاملي;، ج 4، ص 8 و 9، مؤسسة آلالبيت:.)

4. دربارة تأثير و نتايج نماز در دنياو آخرت، آيات و روايات زيادي وارد شده; از جمله خداوند ميفرمايد: إنّ الصّلوَة تنهيَ عنِ الفحشأ و المنكر; (عنكبوت، 45) همانا نماز ]انسان را در دنيا[ از زشتيها و گناه باز ميدارد.

پيامبراكرم9 ميفرمايد: اگر بر در خانه يكي از شما نهري از آب صاف و پاكيزه باشد و در هر روز پنج مرتبه خود را در آن شستشو دهد، آيا چيزي از آلودگي و كثافت در بدن او ميماند؟ در پاسخ عرض كردند: خير فرمود: نماز، همانند اين آب جاري است. هر زماني كه انسان نمازي ميخواند، گناهاني كه در ميان دو نماز انجام شده،از ميان ميرود.(وسايلالشيعة، همان، ص 12.) بنابراين نماز گناهان انسان را پاك ميكند.

همچنين نماز، غفلت زدا بوده و خودبيني و كبر را از بين ميبرد و پردههاي غرور و خودخواهي را كنار ميزند و وسيله پرورش فضايل اخلاقي و تكامل معنوي انسان است.(ر.ك: تفسير نمونه، آيتالله مكارم شيرازي و همكاران، ج 16، ص 289ـ294، انتشارات دارالكتبالاسلامية.)

آثار نماز:

1. نماز، وسيله شستشوي گناهان و موجب آمرزش الهي است. پيامبراكرم9 ميفرمايد: هر كس با معرفت نماز بخواند، بخشيده ميشود.(بحارالانوار، علامه مجلسي، ج 79، ص 207، داراحيأالتراث العربي، بيروت.)

2. نماز سدي در برابر گناهان آينده است: همانا نماز از فحشا و منكرات جلوگيري ميكند. (عنكبوت، 45)

3. توجه به نماز به انسان نيرو ميبخشد: از صبر و نماز ياري بجوييد. (بقره، 45)

4. پيامبراكرم9 فرمود: نماز ستون دين است; هر كس نمازش را ترك كند، دينش را منهدم و خراب كرده است.(بحارالانوار، ج 79، ص 202.)

و... .

ب ـ ثواب و پاداش نمازي كه در اول وقت خوانده شود با نمازي كه در وسط يا آخر وقت خوانده شود خيلي متفاوت است. در روايتي امام صادق7 ميفرمايد: برتري اول وقت بر آخر وقت همانند برتري آخرت بر دنياست(ر.ك: ميزانالحكمة، محمدي ري شهري، ج 5، ص 401، مكتب الاعلام الاسلامي.)

از پيامبر اكرم6 پرسيدند كدام عمل را خداوند بيشتر دوست دارد؟ فرمود: نماز اول وقت(ر.ك: بحارالانوار، علامه مجلسي، ج 80، ص 13، مؤسسة الوفأ.) قرآن كريم نيز ميفرمايد: فَوَيْلٌ لِّلْمُصَلِّينَ # الَّذِينَ هُمْ عَن صَلاَ تِهِمْ سَاهُونَ ;(ماعون،4ـ5) واي بر نمازگزاراني كه در نماز خود سهلانگاري ميكنند.

بر اساس روايات، نمازگزاري كه بدون عذر نمازش را از اول وقت به تأخير بيندازد يكي از مصاديق اين آيه شمرده شده است.(ر.ك: وسائل الشيعه، الحر العاملي، ج 4، ص 124، نشر اهلالبيت.)

ج ـ همان طور كه در قسمت پاسخ (الف) گذشت نماز در امور دنيا و زندگي انسانها ميتواند تأثيرهاي فراواني داشته باشد.

قرآن كريم ميفرمايد: ...وَ أَقِمِ الصَّلَوَةَ إِنَّ الصَّلَوَةَ تَنْهَيَ عَنِ الْفَحْشَآءِ وَ الْمُنكَر...;(عنكبوت،45)...و نماز را برپا دار كه نماز ]انسان را[ از زشتيها و منكرات باز ميدارد...

اگر احكام نماز در جامعه اسلامي و در ميان تجار و سياستمداران اجرا شود، تجارت سالم و سياست اسلامي را در پي خواهد داشت. چون بايد مثلاً لباس و مكان نمازگزار و آب وضو و غسل او مباح باشد و اين امر با تجارت ناسالم ممكن نيست.

كسي كه در كار تجارت ميباشد اگر اهل نماز و ايمان باشد، به طور طبيعي نماز و عبادت تأثيرهاي مثبتي بر او خواهد گذاشت و كاسب و تاجري كه اهل نماز باشد به طور طبيعي از خوردن مال حرام و تصرف در مال ديگران، گرانفروشي و بي انصافي، كلاهگذاري بر سر مشتريان، احتكار اجناس مورد نياز مردم، رباخواري و... پرهيز ميكند و جامعهاي كه افراد بازاري و تجار آن، نمازگزار و اهل عبادت و تدين باشند، آن جامعه به نسبت به ساير جوامع غير نمازگزار از سلامت بيشتري برخوردار خواهد بود، زيرا نماز انسان را به ياد نيرومندترين عامل بازدارنده، يعني اعتقاد به مبدأ و معاد مياندازد و داراي اثر بازدارندگي از فحشأ و منكر است.

انساني كه به نماز ميايستد، خدا را از همه چيز بالاتر ميداند، به ياد نعمتهاي او ميافتد، او را حمد و سپاس ميگويد، به ياد روز حساب و جزأ ميافتد و از عذابهاي الهي ميترسد و همواره از خداوند ميخواهد كه اهْدِنَا الصِّرَ َطَ الْمُسْتَقِيم # صِرَ َطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَ لاَالضَّآلِّين ;(فاتحه،6ـ7) ما را به راه راست هدايت كن راه كساني كه آنان را مشمول نعمت خود ساختي; نه كساني كه بر آنان غضب كردهاي; و نه گمراهان.

در عرصة سياسي نيز نماز به خصوص نمازهاي جماعت و جمعه تأثير فراواني در امور سياسي حكومت اسلامي دارد و در واقع نمازهاي جمعه و جماعات فريضهاي سياسي ـ عبادي هستند. و دين مقدس اسلام به اجتماعات بزرگ مثل نمازهاي جمعه و جماعت اهميت فراواني داده است و اين اجتماعها ميتوانند منشأ بركات زيادي باشند از جمله:

1. آگاهي بخشيدن به مردم در زمينة معارف اسلامي و رويدادهاي مهم اجتماعي و سياسي.

2. ايجاد همبستگي و انسجام هر چه بيشتر در ميان صفوف مسلمانان به گونهاي كه دشمنان را به وحشت ميافكند.

3. تجديد روح ديني و نشاط معنوي براي تودة مردم مسلمان.

4. جلب همكاري براي حل مشكلات عمومي.

و...

نماز در شخصيت و رفتار سياستمداران نيز تأثير دارد و كمك ميكند كه يك سياستمدار رفتار و موضعگيريهاي خود را بر اساس دستورهاي اخلاقي و اسلامي اتخاذ كند و سخنانش به خاطر خدا و به خاطر جانبداري از حق و دفاع از ارزشهاي اسلامي و الهي است.

در عرصه سياست نيز ممكن است به خاطر گرايش به مقام، شهرتطلبي، ثروتاندوزي و... فحشا و منكرات زيادي به وجود بيايد كه به وسيله نماز ميتوان آنها را دفع كرد.

نمونه مسلم يك سياستمدار نمازگزار حضرت امام خميني; بود كه چون اهل نماز و ايمان بود در عرصه سياست نيز تمام موضعگيريهاي او، از روي ايمان به خاطر جلب رضايت خداوند متعال بود و در همه جا معيار و شاخص ايشان در سياستگذاري و موضعگيريهاي سياسي، جلب رضايت و خشنودي خداوند متعال بود كه در نتيجه در سياست و ديانت همواره موفق بودند.

بنابراين، نماز در عرصة تجارت و سياست ميتواند پردههاي غفلت و جهل را كنار بزند(اعراف، 205) و ماية آرامش دلها (رعد،28)، سبب نزول رحمت (احزاب، 41(44) و تجارت سالم و به دور از هر گونه گناه و فساد و سياست اسلامي و رفتار شايسته در سياستمداران را در پي داشته باشد.(ر.ك: الميزان، علامه طباطبايي;، ج 16، ص 133ـ137، انتشارات اسلامي وابسته به جامعه مدرسين حوزة علميه قم / تفسير نمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 13، ص 132ـ136، ج 16، ص 283ـ294، دارالكتب الاسلامية، تهران.)



فرهنگ ومعارف قرآن