يكي از تفاوتهاي نماز شيعيان و اهل تسنن اين است كه اهل تسنن در پايان قرائت سورة حمد گفتن آمين را واجب ميدانند. امّا فقيهان شيعه با توجه به روايات اهل بيت: اين عمل را باطل كننده نماز ميدانند. به جز در دو مورد. 1. اگر به اشتباه پس از حمد آمين گفته شود. 2. چنان چه شيعه در ميان اهل تسنن نماز بخواند و از روي تقيّه ـ توضيحش خواهد آمد ـ آمين بگويد.

تقيّه به معناي كتمان حق و پوشيده داشتن اعتقاد از مخالفان و ترك مبارزه با آنان، نپر به ضرر ديني و يا دنيوي كه ممكن است اظهار حق در پيش داشته باشد. لازم است كه كسي كه به تقيه ميپردازد علم قطعي يا ظن قوي به چنين ضرري داشته باشد و اگر علم يا گمان غالب به ضرري در اظهار حق نداشته باشد براي او تقيّه جايز نيست.

تقيه از معتقدات كلامي ـ فقهي شيعه است كه ريشه قرآني دارد.

در قرآن در چند آيه به طور صريح يا ضمني به تقيه اشاره شده است. در آيه 106 سوره نحل آمده است: مَن كَفَرَ بِاللَّهِ مِن بَعْدِ إِيمَـَنِهِ إِلآمَنْ أُكْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَـئِنُّ بِالاْ ?ًِيمَـَنِ وَ لَـَكِن مَّن شَرَحَ بِالْكُفْرِ صَدْرًا فَعَلَيْهِمْ غَضَبٌ مِّنَ اللَّهِ وَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ; هر كس پس از ايمان آوردن خود، به خدا كفر ورزد ]عذابي سخت خواهد داشت[ مگر آن كس كه مجبور شده و]لي[ قلبش به ايمان اطمينان دارد ليكن هر كه سينهاش به كفر گشاده گردد خشم خدا بر آنان است و برايشان عذابي بزرگ خواهد بود.

اين آيه در شأن عمّار است كه در برابر شكنجه مشركان مكّه از روي تقيه، به ظاهر از پيامبر9 برگشت، بعد از اينكه پيامبر با خبر شدند فرمودند: برگشت عمار ظاهري بوده است و ايمان با گوشت و خون او آميخته است.

آيات ديگري كه در آنها به طور ضمني يا صريح به تقيه و كتمان عقيده اشاره شده است. عبارتند از: (آلعمران، 28); (صافات، 89); (انبيأ، 63) و (يوسف، 70)

ضمن اينكه در مجامع حديث شيعه، احاديث بسياري در جواز و ضرورت تقيه نقل شده است.(ر.ك: بحارالانوار، ج 75.)

فقهاي شيعه، تقيه را به چهار نوع تقسيم كردهاند اكراهيه، خوفيه، كتمانيه و مداراتي.

1. تقيه اكراهيه، عبارت است از عمل كردن بر وفق دستورهاي حاكمي جائر، به هنگام ضرورت و براي صيانت نفس...;

2. تقيه خوفيه عبارت است از انجام اعمال و احكام بر طبق فتاواي رهبران ديني، در كشورهاي سني نشين...;

3. تقيه كتمانيه، عبارت از پنهان داشتن ايمان خويش است براي به انجام رساندن فعاليت پنهاني در جهت پيشبرد هدفهاي دين، به هنگام ضعف نيروهاي خودي و فقدان آمادگي براي در پيش گرفتن تبليغ آشكار.

4. تقيه مداراتي عبارت است از رعايت قوانين همزيستي با اكثريت اهلسنت و شركت در اجتماعات عبادي و اجتماعي آنان براي حفظ وحدت اسلامي و استقرار حكومتي نيرومند كه سايهاش بر سر همه مسلمانان به يكسان گسترده باشد.(قرآن پژوهي، بهأالدين خرمشاهي، ص 819، مركز نشر فرهنگي مشرق.)



فرهنگ ومعارف قرآن