چند نكته شايان توجه است:

1. بر اساس روايات چنين پاداشهايي، براي برخي اعمال وجود دارد. حتي در زندگيهاي روزانة خود نيز، به چنين نتايجي برخورد ميكنيم. براي مثال، اگر معمار ساختماني به كارگر ساختماني خود بگويد كندن يك متر پي براي ساختمان، برابر با صد متر چيدن ديوار است و يك بيل آهك در شفتهريزي پي، برابر با صد عدد آجر ميباشد، حرف بيجايي نگفته است. برخي از اعمال عبادي نيز مانند داشتن ولايت، عزاداري براي امام حسينشب زندهداري شبهاي قدر و... چنين نتايجي را دارد.

2. قبولي عبادتها، غير از صحت آنها است. ممكن است عبادتي از هر جهت صحيح باشد; به طوري كه پس از انجام، ديگر در داخل وقت، اعاده و يا در خارج وقت، قضا نخواهد; ولي به خاطر نداشتن شرايط قبولي، در درگاه الهي پذيرفته نشود، ما اگر بخواهيم عبادتمان در درگاه الهي پذيرفته شود، بايد از اموري كه مانع قبولي آن است، بپرهيزيم; بنابراين، پذيرش عبادتها مشروط به اموري مانند پاك بودن از اخلاق ناپسند، داشتن ولايت پيامبر اكرم و ائمه: و خلوص نيت و... است; إِنَّمَا يَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِينَ ;(مائده،27)

به دست آوردن اين شرايط و پس از آن نگه داشتن آنها بسيار سخت است; بنابراين انسان بايد اعمال شرعي خود را بدون هيچ كاستي انجام دهد.

3. روايت هايي كه در اينباره وارد شده، بايد به طور كامل بررسي شود. گاهي در برخي روايات واژة سيئه آمده است و مفهوم روايت اين است كه چنانچه فلان عمل را فردي انجام دهد، سيئاتش بخشيده ميشود. بر اساس آيات قرآن، مراد از سيئه در گناهان كوچك است: إِن تَجْتَنِبُواْ كَبَآغرَ مَا تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنكُمْ سَيِّ ?‹َاتِكُمْ وَنُدْخِلْكُم مُّدْخَلاً كَرِيمًا ;(نسأ،31)(تفسير نمونه، آيتالله مكارم شيرازي، ج 3، ص 358، دارالكتب الاسلامية)

بنابراين، مفهوم چنين حديثهايي اين ميشود كه برخي اعمال، باعث بخشايش گناهان صغيره ميشود و گناهان كبيره به حال خود باقي است.

چنانچه روايتها مطلق باشند و همة گناهان را شامل شود. بايد ملاحظه شود كه آيا اطلاقها با روايتها و آيات ديگر تخصيص ميخورند يا خير؟ براي مثال، در قرآن كريم آمده است. شرك از گناهاني است كه جزبا توبه بخشيده نميشود (ر.ك: نسأ، 18 و 48) يا برخي گناهان ديگر داريم كه بخشيده شدن آنها، بسيار مشكل است.

حاصل آن كه، به ظاهر اين روايتها نميتوان بسنده كرد، بلكه بايد آنها با روايات و آيات ديگر بررسي شود.

4. يكي از مسلمات آموزههاي ديني ما اين است كه اعمال خوب و بد در يكديگر اثر ميگذارند، مثلاً اگر مسلماني در آخرين لحظههاي عمرش كافر شده، به همان حال بميرد، كارهاي نيك گذشتهاش از بين ميرود: وَمَن يَرْتَدِدْ مِنكُمْ عَن دِينِهِي فَيَمُتْ وَهُوَ كَافِرٌ فَأُوْلَغكَ حَبِطَتْ أَعْمَـَـلُهُمْ فِي الدُّنْيَا وَالاْ ?َخِرَةِ وَأُوْلَغكَ أَصْحَـَبُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَـَـلِدُونَ ;(بقره،217) و كساني كه از شما از دين خود بر گردند و در حال كفر بميرند، آنان كردارهايشان در دنيا و آخرت تباه ميشود، و ايشان اهل آتشند و در آن ماندگار خواهند بود. يا اگر كسي توبه واقعي نمايد اعمال ناپسند گذشتهاش پاك خواهد شد. (شوري، 27)

از اين رو، عمل خوب انسان گاه با يك غيبت يا يك خطاي ساده از بين ميرود; البته مقدار تأثير كارها در يكديگر ـ به جز چند مورد ـ براي ما مشخص نيست; بنابراين، حق جمع و تفريق اعمال خود را نداريم، (ر. ك: 300 پرسش و پاسخ آموزش عقايد آيةالله محمد تقي مصباح يزدي، سيد احمد فاطمي، ص 278، سازمان تبليغات اسلامي) براي مثال، حق نداريم بگوييم كه شب قدر مساوي با هشتاد سال عبادت است و در مقابل آن خطاي جزيي ما بخشيده ميشود. برخي با اين تصورهاي واهي، خود و ديگران را به ورطه هلاكت ميافكنند. شنيدهايد كه در زمان يكي از معصومان: فردي به نيكي شهرت داشت. حضرت وي را تعقيب كرد. او دو انار و دو قرص نان دزديد و آنها را به فقرا داد. حضرت از او پرسيدند: اين چه كاري بود كه انجام دادي؟ وي پاسخ داد: بر اساس آيه قرآن: مَن جَآءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُو عَشْرُ أَمْثَالِهَا وَمَن جَآءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلاَيُجْزَيََّ إِلآمِثْلَهَا وَهُمْ لاَيُظْـلَمُونَ (انعام،160) بادزديدن انارها و نانها چهار گناه انجام دادم و با بخشيدن همة آنها چهل پاداش نصيب من شد; بنابراين من از خداوند 36 پاداش طلب دارم! حضرت فرمود: مگر قرآن نخواندهاي كه: خداوند تنها از پرهيزگاران ميپذيرد. (مائده، 27) بنابراين عمل تو كه بر اساس تقوا نبوده، پذيرفته نيست و چون بدون اجازه صاحبان اموال، آنها را بخشيدي، افزون بر چهار خطاي گذشته، چهار گناه ديگر به حسابت واريز ميشود.(ر. ك: وسايل الشيعة، شيخ حر عاملي، ج 9، ص 466، مؤسسة آل البيت.

)

5. حاصل آن كه بهترين حالت براي مسلمان، همان خوف و رجا است; يعني پس از انجام اعمال به پذيرش و عدم پذيرش آنها بيم و اميد داشته باشيم: تَتَجَافَيَ جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضَاجِعِ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفًا وَ طَمَعًا وَ مِمَّا رَزَقْنَـَهُمْ يُنفِقُونَ (سجده،16)



فرهنگ ومعارف قرآن