الف ـ در دين مبين اسلام، قرآن و عترت، تكميل كننده يك ديگرند; قرآن، به عنوان قانون اساسي كليات را بيان ميفرمايد و عترت، عهدهدار بيان جزئيات و اجرا كننده قرآن ميباشند.

پيامبر اكرمدر اينباره ميفرمايد: من از بين شما ميروم، اما دو چيز گرانبها به يادگار ميگذارم، هر كس به آن دو چنگ بزند، هرگز گمراه نخواهد شد; يكي قرآن و ديگري اهلبيت من است و اين دو هرگز از هم جدا نميشوند تا بر سرحوض كوثر به يك ديگر وارد شوند.(وسائل الشيعه، شيخ حر عاملي، ج 27، ص 33، موسسه آلالبيت:.)

از اين رو، آن چه دربارة نماز در قرآن آمده، وجوب و بعضي مسئلههاي كلي آن است; اما دربارة تعداد ركعتها، بلند يا آهسته خواندن نماز، وقتهاي نماز و بسياري جزئيات آن، لازم است به روايات امامان معصوم: رجوع كنيم. شخصي به نام ابيبصير ميگويد: به امام صادقعرض كردم، مردم ميگويند: چرا از حضرت عليو اهلبيت او، نامي در قرآن كريم نيامده است؟ امام فرمود: به كساني كه چنين اعتراضي ميكنند، بگوييد: به همان دليل كه نماز در قرآن آمده است، ولي سه يا چهار ]ركعت[ بودن آن مشخص نشده و پيامبر6 آن را براي مردم تفسير كرده است و نيز به همان دليل است كه زكات ]در قرآن[ نازل شده، ولي مقدار آن مشخص نشده و رسول خدا آن را براي مردم تفسير نموده است و... و اين در حالي است كه قرآن ميفرمايد: أَطِيعُواْ اللَّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِي الاْ ?َمْرِ مِنكُم;(نسأ،59) از خدا و رسولش و اولي الامر اطاعت كنيد. يعني از همه دستورها، به ويژه از جزئياتي كه پيامبر اكرمو امامان معصوم: بيان ميكنند، پيروي كنيد.(غاية المرام، محدث بحريني، ص 265، چاپ سنگي، حديث سوم، باب 59، فصل دوم از مقدمه دوم.)

بر اين اساس، فقهاي بزرگوار، احكام خدا را از راه قرآن، روايات و عقل به دست ميآورند; از اين رو، به يقين، آهسته يا بلند خواندن نماز، كه فقها به آن فتوا دادهاند، با استفاده از روايات است; امام باقر7 در اينباره ميفرمايد: اگر مردي در نمازهايي (صبح، مغرب و عشا) كه بايد (حمد و سوره را) بلند بخواند، از روي عمد بلند نخواند، نمازش باطل است و بايد دوباره بخواند و اگر از روي سهو و فراموشي يا ندانستن حكم، بلند نخواند، نمازش درست است.(وسائل الشيعه، شيخ حر عاملي، ج 4، ص 766، داراحيأ التراث العربي.)

افزون بر روايات، سيرة پيامبر اكرمو امامان معصوم: نيز بر اين بوده كه در نمازهاي سه گانه، حمد و سوره را بلند ميخواندند كه اين، خود بهترين دليل است.

ب ـ دربارة بلند و يا آهسته خواندن نماز، دو بحث است: 1. اگر گفته ميشود بلند بخوانيد، يعني به گونهاي خوانده شود كه افزون بر اين كه خود نمازگزار ميشنود، ديگران نيز بشنوند و به اصطلاح، صدا جوهر داشته باشد و اگر گفته ميشود آهسته بخوانيد، يعني به گونهاي بخوانيد كه تنها خودتان بشنويد و به اصطلاح، صدا جوهر نداشته باشد; 2. اگر گفته ميشود بلند نخوانيد، به اين معنا است كه با آواز بلند نخوانيد تاشبيه داد و فرياد نباشد و شما را از حالت نمازگزار خارج نكند و اگر گفته ميشود آهسته نخوانيد، يعني آن قدر آهسته نخوانيد كه حتي خودتان نيز نشنويد.

آية 110 سورة اسرأ، به قسم دوم مربوط است، اما دليل قسم اول، رواياتي است كه در اينباره وارد شده است كه در مطالب بالا به دو نمونة آن اشاره كرديم و اگر در پاسخ پيشين گفته شده فتواي فقها در اين مسئله به آية 110 اسرأ ربطي ندارد، به اين جهت است كه آية مورد نظر ،به قسم دوم مربوط است و با قسم اول ارتباطي ندارد.(ر.ك: توضيح المسائل، امام خميني، مسئلة 992 و 1007; جواهر الكلام، نجفي، ج 9، ص 364ـ369، دارالكتب الاسلامية / تحرير الوسيله، امام;، ج 1، ص 166، مسئله 11، مؤسسة انتشارات دارالعلم.)



فرهنگ ومعارف قرآن