نماز شب يكي از عبادتها و نمازهاي پرفضيلتي است كه در آيهها و روايتها سفارش زيادي به آن شده است. نماز در دل شب و به هنگام سحر و فرو نشستن غوغاي زندگي مادي، حالت توجه و نشاط خاصي به انسان ميدهد كه بي نظير است. به همين دليل دوستان خدا هميشه آخر شب را براي راز و نياز انتخاب ميكنند; وَ بِالاْ ?َسْحَارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ (ذاريات،18) آري در اين محيط آرام و دور از هر گونه ريا و تظاهر و خودنمايي و توأم با حضور قلب حالت توجهي به انسان دست ميدهد كه فوقالعاده روحپرور و تكامل آفرين است; به همين جهت است كه قرآن كريم، به نماز شبخوان وعده مقام محمود داده است; وَ مِنَ الَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِي نَافِلَةً لَّكَ عَسَيََّ أَن يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَّحْمُودًا ;(اسرأ،79) و پاسي از شب را زنده بدار، تا براي تو ]به منزله[ نافلهاي باشد، اميد كه پروردگارت تو را به مقامي ستوده برساند.(ر.ك: تفسيرنمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 12، ص 227، دارالكتب الاسلامية.)

كيفيت نماز شب

نماز شب 11 ركعت است كه ابتدا 8ركعت نماز به صورت نماز دو ركعتي مانند نماز صبح; ولي به نيت نماز شب خوانده ميشود. بعد دو ركعت به نيت نماز شفع، سپس يك ركعت نماز به نيت وتر خوانده ميشود.

مجموع اين يازده ركعت را به دو صورت مختصر و طولاني ميتوان خواند.

مختصر

در اين روش، در يازده ركعت تنها به سوره حمد (بدون سوره) ميتوان بسنده كرد.

طولاني

در اين شيوه در هر ركعت از هشت ركعت ابتدايي، ابتدا حمد، سپس يك سوره (سورههاي متعددي مانند كافرون، توحيد و... سفارش شده است.) ميخوانيم; البته در برخي روايات حتي به خواندن ده بار سوره توحيد سفارش شده است.

در دو ركعت نماز شفع، بهتر است در ركعت اول بعد از قرائت سورة حمد، سوره فلق خوانده شود و در ركعت دوم بعد از حمد سوره ناس را بخوانيم.

در يك ركعت وتر بعد از سورة حمد، بهتر است سه بار سورة توحيد به تنهايي، يا سه بار سوره توحيد به همراه فلق و ناس را بخوانيم و ميتوان تنها به يك سورة توحيد بسنده كرد و دستها را به قنوت بالا برد.

قنوت

قنوت نماز وتر، يكي از مستحبات پر فضيلت است و سفارش شده است كه آن را طولاني كنيم. در روايتي از پيامبر اكرمآمده است: هر كس در دنيا قنوت نماز وترش طولانيتر باشد، در موقف قيامت راحتتر است.(عروة الوثقي، محمد كاظم طباطبايي، ج 1، ص 544و545، دارالتفسير.)

در قنوت ابتدا در حق چهل مؤمن و يا به طور كلي براي مؤمنان دعا ميكند مثلاً ميگويد اللهم اغفر لفلان ]به جاي گفتن فلان نام شخصي كه ميخواهد برايش دعا كند را ميگويد[ يا اللهم اغفر للمؤمنين و المؤمنات سپس هفتاد مرتبه ميگوييم: استغفر الله ربي و اتوب اليه بعد هفت مرتبه ميگوييم: هذا مقام العائذ بك من النار، سپس سيصد مرتبه ميگوييم: العفو و بعد از آن ميگوييم: ربّ اغفرلي و ارحمني و تب عليّ انك انت التواب الغفور الرحيم بعد به ركوع و سپس به سجده رفته و تشهد و سلام ميدهيم; البته دعاها و ذكرهاي مستحبي فراواني در ميان اذكار نماز شب و ركعات آن وجود دارد كه مستحب است.(براي آگاهي بيشتر ر.ك: مفاتيح الجنان، مرحوم شيخ عباس قمي، ص 217 ـ 244، حاشيه مفاتيح، انتشارات مطبوعات ديني، قم.)



فرهنگ ومعارف قرآن