آياتي كه دربارة تعيين وقت نمازهاي پنج گانه آمده، چند قسم است: 1. برخي فقط به نماز ظهر اشاره دارد.(بقره،238) 2. برخي ديگر، به وقت سه نماز (صبح، مغرب و عشا) اشاره ميكند.(هود،114) 3. بعضي نيز، دربارة اوقات نماز پنج گانه آمده است.(اسرأ،78)

وقت نماز ظهر و عصر، از اول ظهر شرعي تا هنگام غروب آفتاب است. بهترين راه براي فهميدن وقت نماز ظهر، استفاده از شاخص است; به اين گونه كه قطعة چوب صاف يا ميلهاي را در زمين هموار، به طور عمودي قرار داده، صبح كه خورشيد بيرون ميآيد، ساية آن به طرف مغرب ميافتد، و هر چه آفتاب بالا آيد، اين سايه كم ميشود; هنگامي كه سايه، به آخرين درجة كه رسيد، و از جانب ديگر، سايه به سوي مشرق برگشت، اول وقت نماز ظهر و عصر است. آية: أَقِمِ الصَّلَوَةَ لِدُلُوكِ الشَّمْس;(اسرأ،78) نماز را از زوال خورشيد برپادار... اشاره به همين معنا دارد.

البته نماز ظهر و عصر، هر كدام وقت مخصوص و مشتركي دارند; وقت مخصوص نماز ظهر، از اول ظهر است تا وقتي كه از ظهر به اندازة خواندن نماز ظهر بگذرد، و وقت مخصوص نماز عصر، موقعي است كه به اندازة خواندن نماز عصر، به مغرب مانده باشد. و بين وقت مخصوص نماز ظهر و نماز عصر، وقت مشترك نماز ظهر و عصر است; از اين رو، نماز ظهر و عصر در اين اوقات، به قصد ادا خوانده ميشود، و چنان چه از اين وقت بگذرد، قضا خواهد بود.

اول وقت نماز مغرب و عشا، موقعي است كه سرخيِ طرف مشرق كه پس از غروب آفتاب پيدا ميشود، از بين برود: وَ أَقِمِ الصَّلَوَةَ طَرَفَيِ النَّهَارِ وَ زُلَفًا مِّنَ الَّيْل;(هود،114) در دو طرف روز و اوايل شب، نماز را برپا دار. طرف النهار، اشاره به نماز صبح و مغرب، و زلفا من الليل، اشاره به نماز عشا دارد.

هر يك از نماز مغرب و عشا نيز، وقت مخصوص و مشتركي دارند; وقت مخصوص نماز مغرب، از اول مغرب است تا وقتي كه از مغرب، به اندازة خواندن سه ركعت نماز بگذرد،...و وقت نماز عشا، موقعي است كه به اندازة خواندن نماز عشا، به نصف شب، مانده باشد، و بين وقت مخصوص نماز مغرب و عشأ، وقت مشترك آن دو است.

آخر وقت نماز عشا، نصف شب است. نصف شب، از اول غروب تا اذان صبح، ميباشد. كسي كه به هر دليل، نماز مغرب يا عشا را تا نصف شب نخواند، بنابر احتياط واجب، بايد تا پيش از اذان صبح، بدون اين كه نيت ادا و قضا كند، به جا آورد; البته فتواها در اينباره، متفاوت است.( ر.ك: تفسير نمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 12، ص 220ـ224; ج 9، ص 265ـ267، دارالكتب الاسلامية / توضيح المسائل مراجع، ج 1، ص 223ـ231، دفتر انتشارات اسلامي. )



فرهنگ ومعارف قرآن