اگر كسي تكاليف الهي را به جا نياورد يا جاهل قاصر است و يا جاهل مقصر ميباشد، اگر جاهل قاصر باشد; يعني به اصل وجودو وجوب تكاليف جهل داشته باشد، مورد مؤاخذه و عذاب قرار نميگيرد; چنان كه خداوند مهربان ميفرمايد: إِلآالْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَآءِ وَالْوِلْدَ َنِ لاَيَسْتَطِيعُونَ حِيلَةً وَلاَيَهْتَدُونَ سَبِيلاً # فَأُوْلَغكَ عَسَي اللَّهُ أَن يَعْفُوَعَنْهُمْ وَكَانَ اللَّهُ عَفُوًّا غَفُورًا ;(نسأ،98 و 99) مگر آن دسته از مردان و زنان و كودكاني كه براستي تحت فشار قرار گرفتهاند ]و حقيقتاً مستضعفند[; نه چارهاي دارند و نه راهي ]براي نجات از آن محيط آلوده[ مييابند، ممكن است خداوند آنها را مورد عفو قرار دهد; و خداوند، عفو كننده و آمرزنده است.

اگر جاهل مقصر باشد، گناهان او به دو دسته تقسيم ميشود. 1. صغيره; كه به تصريح قرآن كريم اين دسته از گناهان بخشيده ميشوند. إِن تَجْتَنِبُواْ كَبَآغرَ مَا تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنكُمْ سَيِّ ?‹َاتِكُمْ وَنُدْخِلْكُم مُّدْخَلاً كَرِيمًا ;(نسأ،31) اگر از گناهان بزرگي كه از آن نهي ميشويد پرهيز كنيد، گناهان كوچك شمارا ميپوشانيم، و شما را در جايگاه خوبي وارد ميسازيم.

2. كبيره; اين هم به دو دسته تقسيم ميشود. الف ـ گناهاني كه بدون توبه بوده، ولي از باب تفضل، خداوند متعال مورد بخشش قرار ميگيرند و البته بخشش حق اللّه آسانتر از بخشش حق الناس ميباشد.

ب ـ گناهاني كه انسان در دنيا از آنها توبه كرده است. در اين قسمت نيز گناه بخشيده ميشود (چه حق اللّه و چه حق الناس) ولي دربارة حق الناس شخص بايد جبران كند و يا حق را بازگرداند.

كساني كه به هر دليلي وارد جهنم شده و عذاب خداوند متعال را ميچشند به دو دسته تقسيم ميشوند. 1. عدهاي به طور دائم و هميشگي در جهنم و عذاب الهي خلود دارند، كه كافران و منافقان معاند و محارب، از اين دستهاند; إِنَّ اللَّهَ لَعَنَ الْكَـَفِرِينَ وَ أَعَدَّ لَهُمْ سَعِيرًا # خَـَـلِدِينَ فِيهَآ أَبَدًا لآيَجِدُونَ وَلِيًّا وَ لاَنَصِيرًا ;(احزاب،64 و 65) خداوند كافران را لعن كرده ]و از رحمت خود دور داشته[ و براي آنان آتش سوزانندهاي آماده نموده است، در حالي كه همواره در آن تا ابد ميمانند; و ياور و وليّ نخواهند يافت.

وَمَن يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُو وَيَتَعَدَّ حُدُودَهُو يُدْخِلْهُ نَارًا خَـَـلِدًا فِيهَا وَلَهُو عَذَابٌ مُّهِينٌ ;(نسأ،14) و كسي كه خداوند و پيامبر او را نافرماني و از حدود الهي تجاوز كند، خداوند او را در آتش وارد ميكند كه همواره در آن خواهد بود و براي او عذابي خفت آور است.

2. عدهاي نيز اگر توبه نكرده باشند و مورد بخشش و تفضل خداوند قرار نگرفته باشند و يا حق مردم را نپرداخته و ... براي مدتي در جهنم ميمانند و پس از تحمل عذابهاي الهي، وارد بهشت ميشوند.( ر.ك: الميزان، علامه طباطبايي;، ج 12، ص 102 و 103، انتشارات اسلامي وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميّه قم. )





فرهنگ ومعارف قرآن