1. قرآن كريم، قانون اساسي براي هدايت بشر است. در قانون اساسي، ساختار كلي بيان ميشود. از اين رو قرآن، غالباً به بيان اصول و كليات پرداخته است. و در عين حال هر چيزي كه در مسير هدايت، تربيت و كمال انسان نياز است، در آن آمده است; ...وَ نَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَـَبَ تِبْيَـَنًا لِّكُلِّ شَيْءٍ وَ هُدًي وَ رَحْمَةً وَ بُشْرَيَ لِلْمُسْلِمِينَ ;(نحل،89)... و ما اين كتاب (آسماني) را بر تو نازل كرديم كه بيانگر همه چيز است، و مايه هدايت، رحمت و بشارت براي مسلمانان است.

به همين جهت (كه قرآن يك كتاب تربيت و انسانسازي است، و براي تكامل فرد و جامعه در همة جنبههاي معنوي و مادي نازل شده است،) به بيان تمامي كليات پرداخته است. ضرورتي ندارد كه مانند دائرة المعارف بزرگ، تمام جزئيات حتي علوم رياضي، جغرافي، شيمي، فيزيك، گياهشناسي و... در آن بيايد; هر چند دعوت كلي به كسب همة دانشها نموده است و اگر بنا باشد همه جزئيات در يك كتاب جمع شده، آن كتاب بايد به اندازه همه كتابهاي موجود در عالم باشد و در آن صورت نيز همه جزئيات ممكن جمع نشده بلكه تنها جزئيات و تفاصيل موجود جمع شده است.

2. اگر چه بيان جزئيات، تفسير و تبيين كليات قرآن، به عهدة پيامبر اكرمگذاشته شده است. وَ مَآ ءَاتَغكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ مَا نَهَغكُمْ عَنْهُ فَانتَهُوا;(حشر،7) آنچه پيامبر6 به شما دستور ميدهد اجرا كنيد و آنچه شما را از آن نهي ميكند باز ايستيد. امّا قرآن كريم در مواردي كه ضرورت ايجاب ميكند، وارد فروعات و جزئيات شده است. مانند: احكام نوشتن قراردادهاي تجارتي و اسناد بدهكاري كه در طولانيترين آيه قرآن يعني آيه 282 بقره طي 18 حكم بيان شده است.

3. از آنجا كه قرآن كريم، آخرين و كاملترين كتاب آسماني است، بهترين شيوه براي جاويد ماندن آن، بيان كليات، ضوابط، ملاكها، ارزشها، ضدارزشها است، تا در هر مقطع از زمان، جامعه، خود را به اين معيارهاي كلي تطبيق دهد. و اين معيارها چيزي نيست كه در طول زمان فرسوده شود و از بين برود. مثلاً شعار اصولي قرآن، عدالت، نيكوكاري، رسيدگي به ضعفأ امر به معروف، نهي از منكر و.... است. إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الاْ ?ًِحْسَـَنِ وَ إِيتَآيسًِ ذِي الْقُرْبَيَ وَ يَنْهَيَ عَنِ الْفَحْشَآءِ وَالْمُنكَرِ وَ الْبَغْيِ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ ;(نحل،90) خداوند متعال، فرمان به عدل و احسان و بخشش به نزديكان ميدهد، و از فحشأ و منكر و ظلم و ستم نهي ميكند، خداوند به شما اندرز ميدهد شايد متذكر شويد. و...(ر.ك: تفسير نمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 11، ص 374، دارالكتب الاسلامية.)



فرهنگ ومعارف قرآن