فقها و مجتهداناحكام فقهي را با تلاش فراوان و سالها زحمت، از منابع آن استنباط ميكنند. منابع فقه شيعه عبارتند از: قرآن، سنت (گفتار، افعال و تقرير و امضاي معصومين: كه در احاديث نقل شده است) اجماع (اتفاق نظر فقها) و عقل.

در قرآن، كليّات آنچه مردم در هدايت خويش بدان نيازمندند آمده است و بيان جزئيات به عهده رسولاكرمو امامان معصوم: گذاشته شده است; همانگونه كه از امام صادقنقل شده: نماز در قرآن آمده; ولي سه يا چهار(ركعت) بودن مشخّص نشده و پيامبراكرمبراي مردم بيان كرد.(اصولكافي، مرحوم كليني، ج 1، ص 342، دارالتعارف، بيروت.)

خداوند متعال، در قرآن فرموده است: وَ أَنزَلْنَآ إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ; (نحل، 44) ما اين ذكر (قرآن) را بر تو نازل كرديم تا آنچه به سوي مردم نازل شده است براي آنها تبيين كني.

مَآ ءَاتَـئـَكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ مَا نَهَـئـَكُمْ عَنْهُ فَانتَهُواْ; (حشر، 7) آنچه را رسول خدا براي شما آورده، بگيريد و اجرا كنيد و از آنچه نهي كرده خودداري نماييد.

در اين آيه سند روشني براي حجّت بودن سنّت پيامبر9 است و طبق آن، همه مسلمانان بايد اوامر و نواهي پيامبر را در هر زمينهاي كه باشد به گوش جان بشنوند و اطاعت كنند و در ذيل آيه كساني را كه مخالفت كنند، به عذاب شديد تهديد كرده است: وَ اتَّقُواْ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ (حشر، 7)(تفسير نمونه، آيةالله مكارم شيرازي و ديگران، ج 23، ص 507.)

بنابراين، اين گونه نيست كه همه مسائل فقهي و تمام جزئيات در قرآن ذكر شده باشد، تا ما در هر مسألهاي بپرسيم، اين حكم در كدام آية قرآن ذكر شده است. بخشي از احكام فقهي در آيات قرآن ـ كه حدود 500 آيه است ـ بيان شده و بيشتر آن در روايات بيان شده است، نمونة آن كتاب وسائل الشيعه است كه 30 جلد و كتاب مستدرك الوسائل كه 18 جلد است.



فرهنگ ومعارف قرآن