شكي نيست كه اوقات نمازهاي يوميه وسعت دارد و به اصطلاح نمازهاي يوميه واجب هاي موتسع هستند; يعني مدتي كه مي توان آن ها را انجام داد, وسيع است . مثلاً نماز صبح ازطلوع فجر صادق است تا طلوع آفتاب , كه اوّل وقت , فضيلت بيشتري دارد. وقت نماز ظهر از اوّل زوال خورشيد است تا مدتي كه وقت براي نماز عصر باقي باشد. وقت نماز عصر, بعد از مقدارزماني كه نماز ظهر خوانده مي شود, تا غروب آفتاب مي باشد. وقت نماز مغرب از غروب آفتاب (مغرب ) تا نيمه شب يا تا اذان صبح است و وقت نماز عشا, بعد از نماز مغرب تا نيمه شب يا تا اذان صبح است . و وقت نماز عشا, بعد از نماز مغرب تا نيمه شب يا تا اذان صبح است .

نمازهاي يوميه يك وقتِ فضيلت دارند و يك وقت اجزاء, مثلاً وقت فضيلت نماز صبح از طلوع فجر صادق است تا وقتي كه صفحهء افق در طرف مشرق , سرخ شود و بعد از آن تا طلوع آفتاب خواندن نماز صبح صحيح است و در وقت خود ادا است و وقتي كه خورشيد طلوع كند, قضا شده است . همين طور نماز مغرب و عشا و ظهر و عصر هر كدام وقت فضيلت دارند كه اگر در آن وقت خوانده شوند, از فضيلت بيشتري برخوردار هستند.

هم شيعيان و هم اهل سنّت معتقدند كه وقت نمازهاي يوميه وسعت دارد. گرچه اهل سنّت مقدار توسعه اي را كه شيعيان مي گويند, قبول ندارند و مدّت زمان نماز طهر و عصر و مغرب و عشا راكمتر مي دانند, مثلاً مي گويند وقت نماز ظهر از وال خورشيد است تا وقتي كه سايهء شاخص يه اندازهء شاخص به طرف مشرق امتداد يابد. بعد از آن وقت نماز عصر شروع مي شود تا غروب آفتاب , يامي گويند وقت نماز مغرب از غروب قرص خورشيد است تا وقتي كه سرخي در افق محو شود و بعد از آن وقت نماز عشا مي شود تا نصف شب يا تا اذان صبح .(1)

اهل سنت وقت نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا را به دو قسم وقت اختياري و وقت اضطراري تقسيم كرده اند و مي گويند وقت اختياريِ نماز ظهر از اول ظهر است تا رسيدن سايهء شاخص به اندازهء خودش و بعد از آن تا نزديك غروب وقت اضطراري نماز ظهر است , گرچه خواندن نماز ظهر در وقت اضطراري به صورت ادا است , نه قضا.

وقت نماز عصر و عشا

اگر وقت عصر را از لغت و عرف بگيريم , ديرتر از سايهء شاخص به اندازهء خودش كه بنابر قول اهل سنّت وقت عصر شروع مي شود, خواهد بود, چون اگر از حيث ساعت حساب كنيم , از اول ظهرتا رسيدن سايه به اندازهء خودش حدود يك تا دو ساعت بعد از ظهر خواهد بود و از آن موقع طبق قول آنان بايد وقت نماز عصر شروع شود, مثلاً ساعت 2بعدازظهر, حال آن كه عرف و لغت زمان عصر را ديتر مي دانند; يعني حدود ساعت 4بعد از ظهر.

المنجد, عصر را به تعريف مي كند. در فرهنگ معين , عصر را به معناي پسين , آن وقت كه هوا تاريك شود, آخر روزتا هنگام غروب گرفته است . در عرفِ مردم نيز چنين است . اين كه فقهاي اهل سنّت وقت نماز عصر را از بعد از رسيدن سايهء شاخص به اندازهء خودش گرفته اند و نيز در روايات آنان وارد شده است ,(2) با لغت و عرف جور در نمي آيد و اين اشكال بر آنان وارد است .

در مورد عشا المنجد آمده : عشا آخر روز و اوّل تاريكي را گويند. در فرهنگ معين آمده است : اول تاريكي از مغرب تا نماز خفتن را گويند. بنابراين اشكالي كه بر شيعه كرده ايد, بر مبناي اهل سنّت نيز وارد مي شود.

چرا شيعيان در پنج نوبت نماز نمي خوانند؟ شيعه نيز در پنج نوبت نماز مي خواند. وقت نماز عصر را بعد از تمام شدن نماز ظهر مي داند و وقت نماز عشا را بعد از تمام شدن نماز مغرب مي داند.رواياتي بر اين مضعون وارد شده كه به بعضي از آن ها اشاره مي شود:

1 امام صادق 7فرمود:

مانند اين كه هوا باراني بود يا مسافر بودند يا عجله داشتند, بدون فاصله مي خواندند, ولي مي فرمود تفريق و جدا خواندن نمازها افضل است .>(3)

2 ابن عباس نقل مي كند كه رسول اللّه 6بين نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا جمع كرد بدون اين كه باران بيايد يا مسافر باشد. مقصود پيامبر اين بود كه بر أمّت آسان بگيرد.(4) در روايت ديگر پيامبر6فرمود: .(5) صاحب وسائل يازده روايت در اين باب ذكر مي كند و فقهاي شيعه بر اين مبنا فتوا داده اند كه بعد از نماز ظهر مي توان فوراً نماز عصر را خواند و يا بعد از نماز مغرب , نماز عشا را خواند و لزومي ندارد كه فاصله انداخته شود, گرچه بهتر است .(6)

(پـاورقي 1.توضيح المسائل مراجع , ج 1 ص 423به بعد.

(پـاورقي 2.كنز العمال , ج 7 ص 356 الفقه علي المذاهب الاربع , ج 1 ص 183

(پـاورقي 3.همان ; عروة الوثقي , اوقات الرواتب , حادي عشر.

(پـاورقي 4.همان , ص 161 ح 5و 6

(پـاورقي 5.همان , ص 161 ح 2

(پـاورقي 6.محمد جواد مغنيمه , الفقه علي المذاهب الخمسة, ص 80



دفتر تبليغات اسلامي