در تاريخ به عده ي زيادي از عارفان و عابدان برخورد مي كنيم، مي بينيم نماز و عبادت آنان عبادت معمولي نيست نماز آنان، هر انساني را به تعجب وا مي دارد، نماز ايشان مصداق واقعي معراج مؤمن است، آنان در نماز جز خدا را نمي بينند و توجهشان تنها به اوست، آنان هنگام نماز همه چيز را به دست فراموشي مي سپارند جز ذات مقدس بي مثال معبود.
آنان خلاصه ي در نماز شده اند، از آن لذت مي برند، به آن عشق مي ورزند، براي اقامه ي نماز سر از پا نمي شناسند به طوري كه ضربه ها و لطمه هايي در اين راه به جان مي خرند و از آن استقبال مي كنند. (1)
اين دسته به سبب شناخت و معرفتي كه از خداوند دارند او را شايسته ي عبادت مي دانند و به جهت همين شايستگي و دوستي، و به شكرانه ي الطاف بي كرانش، سر به آستانش فرود مي آورند.
حضرت علي عليه السلام [در مناجاتش با خداوند عرض مي كند]:
«إِلَهِي مَا عَبَدْتُكَ خَوْفاً مِنْ عِقَابِكَ وَ لَا طَمَعاً فِي ثَوَابِكَ وَ لَكِنْ وَجَدْتُكَ أَهْلًا لِلْعِبَادَةِ فَعَبَدْتُكَ؛ (2)
خدايا تو را به خاطر ترس از عذابت عبادت نمي كنم و هم چنين براي چشم داشت از ثواب، عبادت نمي كنم تو را عبادت مي كنم چون شايسته عبادت يافتمت.»
حضرت صادق عليه السلام مي فرمايد:
«إِنَّ الْعُبَّادَ ثَلَاثَةٌ قَوْمٌ عَبَدُوا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَوْفاً فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْعَبِيدِ وَ قَوْمٌ عَبَدُوا اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَي طَلَبَ الثَّوَابِ فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْأُجَرَاءِ وَ قَوْمٌ عَبَدُوا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ حُبّاً لَهُ فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْأَحْرَارِ وَ هِيَ أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ؛ (3)
به تحقيق عبادت كنندگان سه دسته اند: بعضي انگيزه ي عبادتشان ترس است؛ اين، عبادت بردگان است و برخي انگيزه ي عبادتشان رسيدن به پاداش است؛ اين، عبادت تجار و كارگران است [كه براي مزد كار مي كنند] و عده اي انگيزه ي عبادتشان محبت به خداوند است و اين، عبادت آزادمردان است كه برترين عبادت است.»

حضرت امام علي عليه السلام مي فرمايد:
«إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ رَغْبَةً فَتِلْكَ عِبَادَةُ التُّجَّارِ وَ إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ رَهْبَةً فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْعَبِيدِ وَ إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ شُكْراً فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْأَحْرَارِ وَ هِيَ أَفْضَلُ الْعِبَادَة؛ (4)
به تحقيق بعضي عبادتشان به خاطر طمع به پاداش هاي خداوند است، اين عبادت تجار است و بعضي عبادتشان به خاطر ترس از عذاب هاي خداوند است، اين عبادت بردگان است و گروهي عبادتشان براي تشكر از الطاف الهي است كه اين، عبادت آزادگان است.»

حضرت امام عسكري عليه السلام مي فرمايد:
«لَا يَشْكُرُ النِّعْمَةَ إِلَّا الْعَارِف ؛ (5)
شكر نعمت را نمي كند مگر كسي كه خداوند و نعمت هاي او را بشناسد.»
يكي از شاگردان علامه ي طباطبائي قدس سره مي گويد: آن بزرگوار فرمودند: دعاي سحر (6)
حضرت باقرالعلوم عليه السلام را فراموش مكن كه در آن بهاء و جمال و جلال و عظمت و نور و رحمت و علم و شرف است و حرفي از حور و غلمان نيست، اگر بهشت شيرين است، بهشت آفرين شيرين تر است.
چرا زاهد اندر هواي بهشت است
چرا بي خبر از بهشت آفرين است (7)