همه عبادت ها و اعمال نيك، بايد به قصد قربت انجام گيرد و اگر گوشه اي از آن براي غير خدا باشد، باطل است. اخلاص نشانه هايي دارد كه در صورت تحقق آن، نبايد انسان از وسوسه هاي شيطان و افكار نادرست بترسد و يا احساس ريا كند. اين نشانه ها عبارت است از:

1- بي توقعي از ديگران؛ يعني، در انجام عمل نيك، هيچ توقع پاداش و تحسين از ديگران نداشته باشد.

3- عمل به تكليف؛ يعني، انسان در عمل، دنبال كاري برود كه ضروري و تكليف بوده و بر زمين مانده است (هر چند عنوان و



[ صفحه 113]



شهرت و تحسين ديگران در آن نباشد) و براي او رفاه و درآمد و اعتبار اجتماعي نياورد.

3- يكساني استقبال يا بي اعتنايي؛ در انجام وظيفه براي اهل اخلاص، تفاوتي نمي كند كه مردم از او استقبال نموده يا با بي اعتنايي برخورد كنند.

4- پشيمان نشدن؛ كسي كه براي خدا كار مي كند و از ديگران انتظاري ندارد، هرگز از انجام كار نيك پيشمان نمي شود؛ چون كار را براي خدا انجام داده و اجر و ثواب آن را هم از او مي گيرد.

5- حركت يكنواخت؛ انسان مخلص، اعمال خود را مستمر و يكنواخت انجام مي دهد و در پنهان و آشكار يكسان عمل مي كند. از تكرار عمل، حتي براي هزارمين بار خسته نمي شود.

6- يكي بودن ظاهر و باطن؛ شخص مخلص، بدون در نظر گرفتن پسند و رضايت اين و آن، به وظيفه خود عمل مي كند و ظاهر و باطن او يكي است و چه بسا در خفا و باطن، عبادت را بهتر و خاضعانه تر انجام دهد.