هر چند نماز خواندن در حال كسالت، مكروه است و در قرآن نيز از نماز خواندن در حال كسالت نهي شده است؛ اما بالاخره بايد عبادت واجب خود را انجام دهيم.

ترك نماز، حتي در دشوارترين شرايط، كاري ناروا و غير جايز است؛ هر چند بدون حضور قلب و با كسالت و تنبلي باشد. ضرورت اين گونه نمازها در حفظ حيات روحي شخص و برقراري ارتباط او با خداوند متعال، مانند غذايي است كه انسان مريض، برخلاف ميلش بايد بخورد تا رمقش را حفظ كند و زنده بماند.

البته اين ضرورت مربوط به نمازهاي واجب است كه در هر شرايطي، بايد خوانده شود و در عين حال بايد تلاش گردد تا نشاط و حضور قلب نيز به دست آيد.



[ صفحه 107]



اما در مورد نمازهاي نافله و مستحب سفارش شده كه هر گاه آمادگي قلبي و نشاط هست، انسان نماز بخواند و هنگام بي حالي و كسالت روحي، فقط به نمازهاي واجب اكتفا كند؛ چنانكه امام علي (ع) مي فرمايد: «إن للقلوب إقبالا و إدبارا فإذا أقبلت فاحملوها علي النوافل و إذا أدبرت فاقتصروا بها علي الفرائض [1] »؛ «براي دل ها، نشاط و روي آوردن و پشت كردني هست؛ پس آن گاه كه نشاط دارند، آنها را بر انجام مستحبات وادار سازيد و آن گاه كه پشت كرده و بي نشاط اند، به انجام واجبات قناعت كنيد».

ترك نماز به بهانه كسالت و عدم حضور قلب، از وسوسه هاي شيطان است كه به اين بهانه مي خواهد رشته ارتباط بين انسان و مبدأ هستي را قطع كند و بين او و ملكوت عالم، فاصله و جدايي بياندازد. پس انسان نبايد مجالي براي وسوسه هاي شيطان فراهم سازد و در نتيجه در گرداب هلاكت و كفر بيافتند «ما بين الايمان و الكفر الا ترك الصلاة»

براي كسب نشاط و سرور معنوي در نماز، راه كارهاي زير پيشنهاد مي شود:

1- توجه به اهميت و ضرورت نماز و آشنايي با اسرار و حمكت هاي مختلف آن؛ نماز داراي فلسفه و اسرار زيادي است و توجه به هر كدام از آنها، به عمل انسان معنا و روح مي بخشد و او را



[ صفحه 108]



به نماز و عبادت علاقه مند مي كند.

2- دقت در آثار و بركات فراوان نماز (به خصوص نماز با حضور قلب و با نشاط)؛ نماز و نيايش، علاوه بر اين كه آرامش به وجود مي آورد، به طور كامل و صحيح در فعاليت هاي مغزي انسان يك نوع شكفتگي و انبساط باطني ايجاد مي كند و او را به يك منبع سرشار و پايان ناپذير متصل مي سازد.

3- مطالعه سيره و رفتار اولياي الهي و عارفان در نماز؛ آشنايي با حالات و عبادت هاي صالحان و شايستگان، تاثير زيادي بر انسان دارد و او را براي برپايي نماز عاشقانه و پرنشاط، تشويق مي كند.

4- مطالعه احاديث و روايات نماز؛ به خصوص مواردي كه در تشويق نمازگزاران بيان شده است.

امام صادق (ع) مي فرمايد: «بهترين مردم كسي است كه نسبت به عبادت عشق بورزد و با آن معانقه كند و قلبا دوست داشته باشد؛ چنين شخصي باكي ندارد كه در چه وضعي زندگي كند؛ در سختي باشد يا ناراحتي.» [2] .

5- توجه به مقدمات نماز (وضوي كامل، گفتن اذان و اقامه، رفتن به مساجد و...) تأثير زيادي در رفع كسالت از انسان دارد.

6- توكل بر خدا و استعانت از خود نماز، براي رفع كسالت بسيار مفيد است؛ چنان كه امام صادق (ع) مي فرمايد: «چه مانعي دارد كه



[ صفحه 109]



چون يكي از شما، غم و اندوهي از غم هاي دنيا بر او آمد، وضو بگيرد و به مسجد برود و دو ركعت نماز بخواند و براي رفع اندوه خدا را بخواند؟! مگر نشنيده اي كه خداوند مي فرمايد: «و استعينوا بالصبر و الصلاة» [3] ؛ از شكيبايي و نماز ياري جوييد. [4] ». [5] .