الف - تربيت ديني فرزند كار بسيار ظريفي است و دقت زيادي را مي طلبد. گاهي ناهنجاري هاي اجتماعي، فرزند را از كنترل خانواده خارج مي كند؛ بدين لحاظ در امر تربيت فرزند بسيار بايد ماهرانه برخورد كرد. در عين حال كه پدر و مادر به عنوان دو عنصر دلسوز محسوب مي شوند؛ گاهي در تربيت، افراط و تفريط مي كنند! مهم ترين روش ها در تربيت كودك، تشويق و تنبيه و آگاهي بخشي به او است. البته بايد هر كدام در جاي خود، به اندازه لازم مورد استفاده



[ صفحه 97]



قرار گيرد. علاوه بر اين مراقبت هاي محيطي و كنترل اطرافيان نيز مي تواند مؤثر باشد.

ب - عمده تربيت فرزندان به سال هاي قبل از سن تكليف برمي گردد و در آن سن، بهترين وقت براي تربيت و آموزش آداب «نماز» است. پدر و مادر و اطرافيان، بايد با رفتار خود، به فرزندانشان آموزش هاي لازم را بدهند؛ يعني، در منزل يك تحرك خاصي در اول وقت آغاز شود و همه به نماز بايستند. فرزند نيز هر آنچه را كه مي بيند، ضبط نموده و به آنها عمل مي كند؛ به خصوص اگر مورد تشويق قرار گيرد.

بنابراين تربيت در اين جهات، از كودكي آغاز شده و اصل كار والدين به آن زمان باز مي گردد؛ زماني كه كودك به سن شش سالگي رسيد، بايد كم كم او را به آداب وضو و نماز خواندن تمرين داد.

يكي از نويسندگان درباره تربيت كودكان مي گويد: درست است كه فرزندان قبل از بلوغ تكليفي ندارند؛ اما انجام تكاليف ديني را نمي توان تا سن بلوغ به تأخير انداخت. بايد انسان از كودكي عادت به عبادت كند تا در سن بلوغ به آنها رغبت داشته باشد. بچه غالبا از سن پنج سالگي و شايد قدري هم زودتر، مي تواند حمد و سوره را به تدريج ياد بگيرد؛ بر پدر و مادر لازم است حمد و سوره را به او ياد بدهند. سپس بقيه اذكار نماز را با همين منوال تدريجا به او بياموزند. وقتي نماز را ياد گرفت و شش يا هفت ساله شد، پدر و مادر به او



[ صفحه 98]



دستور مي دهند كه مرتب نمازت را بخوان و اوقات نماز را به او تذكر مي دهند. اول وقت خودشان مهياي نماز مي شوند و به كودكان نيز تذكر مي دهند كه وقت نماز رسيده است، نمازت را فراموش نكن. وقتي كه نه ساله شد، بايد به طور قاطع و جدي آن را به نماز خواندن وادار كرد [1] .

در پايان خاطره اي از امام راحل (ره) نقل مي شود: امام عقيده داشت پيش از رسيدن به سن تكليف، بايد كارهاي خوب و بد و مسائل شرعي را به بچه ها گفت. گاهي كه پسر هشت ساله ام را مي ديد، مي پرسيد: نمازت را خوانده اي؟ من مي گفتم: «آقا» او هنوز به سن تكليف نرسيده است. آقا مي گفت: بچه ها قبل از سن تكليف، بايد رو به نماز بايستند تا عادت كنند. اما بعد از سن تكليف، مگر كسي جرات مي كرد، بيدار باشد و نمازش را نخواند! امام نمي توانست تحمل كند كه مكلف نمازش را قضا كند؛ البته براي بچه ها پيش نيامده بود. هر وقت كه بچه ها را مي ديد، مي پرسيد: نمازت را خوانده اي؟ اگر نخوانده بود، جانمازشان را مي دادند و مي گفت: برو و وضويت را بگير و بيا نمازت را بخوان. بعد از نماز نصيحت مي كرد: ببين اگر همين نماز را سر موقع مي خواندي؛ چقدر بهتر بود، خدا هم خوشش مي آيد. [2] .



[ صفحه 99]