دوران نوجواني دوران تجسس است. اين تجسس در همه مؤسسات قانوني، سياسي، مالي، مذهبي صورت مي گيرد. او سعي دارد با مشاهده آنچه كه در دور و بر او و در مؤسسات مي گذرد، بر طبق ذوق و سليقه



[ صفحه 29]



خويش مدل مناسبي را براي خويش جستجو كند. اگر جوّ و شرايط محيط مناسب و مثبت باشد او را بدان سوي گرايش است و بر عكس.

عوامل متعددي از جامعه و محيط در او اثر مي گذارند و در او احساس و تصوري براي ترك مذهب و نماز پديد مي آورند و آنچه از بي اعتنائي نسبت به نماز در او مي بينيم زائيده شرايط ذيل است.

- وسوسه هاي مكاتب الحادي و ايجاد شك و ترديد در اذهان

- احساس اينكه علما و امرا فاسدند و در طريق اجراي تعاليم مذهب نيستند و در آنها فساد وجود دارد.

- تصور رياكاري از اولياي دين و احساس اين امر كه درصدد فريب دادن مردمند و افرادي چون او آلت دستند.

- احساس تحجّر، بي منطقي و خشكي در تقدّس آنهائي كه مورد علاقه او هستند.

- آلودگي محيط و جوّ كه حال و روح او را مي گيرد، مثل فساد در كوچه و خيابان

- جدائي اخلاقي و معنوي بين او و روحانيت به هر علت و انديشه اي

- تبليغات عليه مذهب و دين و توسعه اين انديشه كه دين قديمي شده

- احساس يا تصور عدم تطابق دين با زندگي و بي ارزشي عبادتي چون نماز



[ صفحه 30]