وجدان عبارت از نوعي خودآگاهي دروني و يا نيروي درك مهمات رذائل و فضائل است. در برابر اعمال پسنديده آدمي خرسندي و رضا و در برابر اعمال نارواي انسان نوعي خودداري و خود سرزنشي دارد و بدينسان براي آن نقشي چون نقش قاضي محكمه قائلند.

در سنين نوجواني، وجدان بيدار مي شود و در درونش محكمه اي تشكيل مي گردد. خود براي خويشتن قاضي و داور است. اگر گناه و خطائي مرتكب شود خود را سرزنش مي كند و حتي ممكن است براي خود كيفري و عقوبتي، مثل ترك لذّت، تحمل رنجها و... قائل شود. و مي بينيم كه اين بيداري خود از عنايات لطيف الهي و عاملي براي خود كنترلي است.



[ صفحه 14]