پيرامون اسرار و فلسفه هاي نماز جماعت، حضرت رضا عليه السلام فرموده اند:

«انما جعلت الجماعة لئلا يكون الاخلاص و التوحيد و الاسلام و العبادة لله الا ظاهرا مكشوفا... و ليكون شهاداة الناس بالاسلام بعضهم لبعض جائزة ممكنة؛ [1] نماز جماعت واجب شده تا اخلاص، توحيد، عبادت و اسلام اظهار شود و همين اظهار بر اهل عالم حجت را تمام كند و بر منافق و كسي كه نماز را سبك مي شمارد، اتمام حجت گردد... و نيز شهادت مردم به عدالت يكديگر جايز و ممكن باشد. هم چنين جماعت - كه تعاون بر بر و احسان است - بازدارنده از گناهان مي باشد».

پيشواي هشتم در اين حديث در ربار به چندين فلسفه و آثار



[ صفحه 194]



نماز جماعت اشاره فرموده اند:

1- براي اين كه عبادت خداوند، در محل ديد مردم قرار گيرد و موجب اتمام حجت با مردم سراسر زمين شود.

2- براي اين كه منافقان و كساني كه نماز را سبك مي شمارند، تحت تأثير عظمت و شكوه نماز قرار گيرند.

يكي از نويسندگان در اين مورد مي نويسد:

«امام رضا عليه السلام در فلسفه ي نماز جماعت مي فرمايد: يكي از آثار نماز جماعت تشويق افراد بي حال است؛ مثلا همين كه نام مقدس حضرت مهدي (عج) برده مي شود، علاقه مندان و عاشقان او به احترامش قيام مي كنند. از اين رو افراد بي حال، همين كه قيام آنها را مي بينند، آنان نيز به پا مي خيزند و احترام مي كنند، اين تشويق عملي براي افراد بي نشاط است». [2] .

3- براي اين كه مسلمانان در حضور هم گواهي دهند كه مسلمان هستند و در مقابل خداي قادر و متعال، همگي منظم و در صفوف پيوسته سفيد و سياه، غني و فقير، بزرگ و كوچك، زن و مرد و... او را عبادت مي كنند.

4- نماز جماعت، باعث قبولي توبه و دعاها مي شود و نظر رحمت و بخشش خداوند، همواره با جماعت است.



[ صفحه 195]





در شكوه نماز جماعت

بشكفد غنچه هاي سعادت



در نواي اذان موذن

مي شود لطف حق بي نهايت



در صف مسلمين، اختر دين

هست زيباترين زيور دين



بزمشان مي شود رشك رضوان

از درخشاني گوهر دين



(مرداني)

عارف الهي، مرحوم ميرزا جواد ملكي تبريزي، درباره ي حكمت ها و اسرار نماز جماعت مي نويسد:

«حكمت اصلي در تشريع نماز جماعت، اتحاد قلوب مؤمنان در امر خدا است و براي اين اتحاد، فوايد بسياري از قوت اسلام و مسلمين و غير آن مي باشد. گذشته از اين، نماز جماعت در تكميل نفوس و قوت آنها در سير الي الله و جلب فيوضات الهي، بسيار مؤثر است؛ زيرا اگر رحمت حق تعالي شامل حال يكي از آنان شود - به خصوص اگر اجتماع و اتحاد آنها براي خدا و در راه او باشد - همه ي آنان را فراخواهد گرفت؛ گرچه ديگران مستحق آن رحمت نباشند.

و مثل اجتماع قلوب، مثل اتصال آب هاي قليل به يكديگر است؛ كه چون به يكديگر متصل شوند، از صورت آب قليل خارج شده و كر مي گردد، كه ديگر به اندك نجاستي، طهارتش را از دست نمي دهد...». [3] .



[ صفحه 196]



مفتي اعظم مصر مي گويد:

«يكي از مستشرقين مشهور - كه در قاهره بود - روزي از دانشگاه الازهر و ديگر آثار باستاني بازديد مي كرد. به همراه او، از چند مسجد ديدن كرديم. در يكي از مساجد، نماز جماعت برگزار بود. مسلمين در صف هاي فشرده با ابهت و هيمنه ي خاصي به طور هماهنگ، تكبير و سبحان الله مي گفتند. يك لحظه ديدم حالت چهره ي مستشرق تغيير كرد. اول فكر كردم، اتفاقي برايش افتاده است، پرسيدم: مشكلي پيش آمده است؟ جواب داد: نه، هيبت و عظمت اين نماز و عبادت تمام تنم را مرتعش كرده است. از اين همه هماهنگي و اتحاد، در شگفت هستم. [4] .