«محور مركزي اسلام، احديت و وحدانيت است. احديت در عين حال كه به غايت، عيني و انضمامي است، به نظر انسان تصوري انتزاعي مي نمايد. و اين امر [به نوبه ي خود] مبين خصلت انتزاعي هنر اسلامي [نيز] هست كه در آن هيچ تصويري قادر به بيان احديت نيست. مع هذا در هر مرتبه كه موردنظر قرار گيرد، همواره احديت است. [در اين راستا تصويرسازي ديني و عبادي در اسلام حكمت خاصي به خود مي گيرد.] فقدان تصاوير در مساجد، نخست ناظر به هدف سلبي حذف حضوري است كه متضمن خطر معارضه با حضور غيبي و نامرئي خداوند است. به علاوه، به علت آن كه هر [نشانه] رمزي ناقص است، چنان حضوري مي تواند سرچشمه ي اشتباهات و خطاها نيز باشد. پس فقدان مزبور داراي هدف ايجابي تأييد تعالي پروردگار است؛ بدين معني كه ذات الهي قابل قياس با هيچ چيز نيست.

[اما] ديوارهاي بعضي مساجد كه پوشيده از كاشي هاي لعابي يا نسجي از اسليمي هاي ظريف گچبري است، يادآور رمزگذاري حجاب است. بنا به حديثي نبوي، خداوند پشت هفتاد هزار حجاب نور و ظلمت پنهان است، و اگر آن حجاب ها برافتد، نگاه پروردگار بر هر كه و هر چه افتد، فروغ و درخشندگي و جهش آن همه را مي سوزد. حجاب ها از نورند. تا ظلمت الهي



[ صفحه 104]



را مستور دارند؛ و از ظلمت اند، تا حجاب نور الهي باشند.» [1] .