«و عدد نمازهاي فرائض، پنج آمد؛ بر وفق اصول شرايع. مصطفي صلي الله عليه و آله و سلم اصول شرايع را گفت: بني الاسلام علي خمس [1] و اصول فرايض نماز را: خمس صلوات في اليوم و الليل.

ازين لطيف تر شنو: هر عبادتي كه بندگان آرند، و هر ذكري كه فرشتگان كنند، جمله چون تأمل كني در دو ركعت نماز، جمع است:

هم جهاد، و هم زكات و هم حج، و هم روزه.



[ صفحه 55]



اما جهاد آن است كه: هم چنان كه غازيان [2] به حرب [3] كفار شوند، اول، صف بركشند، و حرب بسازند، و به مبارزت مبادرت كنند، مرد دلير جوشن در پوشد، در پيش صف شود، و خصم را در ميدان خواند، و باري جولان كند، آن مرد دلاور در پيش، و ديگران در قفاش [4] ايستاده، و حشم [5] در وي گماشته، و زبان ها به تكبير گشاده و با دشمن به كارزار، درآمده.

در نماز، جمله ي اين معاني، تعبير است: مرد مؤمن، اول، غسل كند، آن زره است كه مي درپوشد. چون وضو كند، جوشن است كه مي دربندد. آنگه در صفت عبادت و طائفه ي حرمت بايستد. امام چون مبارزان در پيش شود، و در محراب كه حربگاه شيطان است، با شيطان و با نفس، حرب كند، ديگران چشم در وي نهاده، و دل در ظفر وي بسته. اين جهاد از آن جهاد عظيم تر، و بزرگ تر. اين است كه مصطفي گفت: رجعنا من الجهاد الاصغر و الي الجهاد الاكبر.

و در نماز معناي زكات است: زكات پاكي مال است، و نماز، پاكي تن. آن پاكي مال است و اين پاكي جان. اين از آن تمام تر، و شريف تر.

و در نماز، معناي حج است؛ حج، احرام و احلال است، و نماز را نيز تحريم و تحليل است. و در نماز، معناي حج تمام تر، و شرف وي شامل تر؛ و الله اعلم.» [6] .