مسئوليت اصلي جلب افراد به نماز خواندن بر عهده نمازگزاران مي باشد؛ لذا نمازگزاران بايد دقت كافي و وافي نمايند تا نه تنها از محرمات دوري نموده و از منكرات فاصله بگيرند؛ بلكه بايد طوري انديشيده(با حفظ معيارها و ضوابط اسلامي) و عمل نمايند كه با توجه به افكار و اعمال مردم، هرچه بيشتر آنها را به نماز و نمازخواندن هدايت نمايند. اين هدايت بيشتر بايد غيرمستقيم باشد؛ يعني اينكه نمازگزاران بايد با عمل خود،افراد ديگر را به نماز هدايت نمايند. در واقع افراد تارك نماز و يا كاهل در نماز،بيشتر به اعمال نمازگزاران توجه دارند تا به حرف آنها.

مسئوليت جذب افراد به طرف نماز بر تمام آحاد نمازگزاران است؛ امّا در بين اين نمازگزاران مسئوليت بيشتري متوجه افرادي است كه قدرت تأثيرگذاري بيشتري را دارند و با كميت و كيفيت بيشتري توانايي هدايت و جذب افراد را به طرف نماز دارا هستند. همانطور كه در قرآن مجيد آمده «لا نُكَلِّفُ نَفْساً اِلّا وُسْعَها» [1] تكليف افراد براساس توانايي آنها است؛ لذا در بين نمازگزاران بيشترين مسئوليت براي جلب افراد به نماز، برعهده رهبران و



[ صفحه 174]



مسئولان جامعه كه توانايي بيشتري دارند، مي باشد. با توجه به سخنان مولاي متقيان حضرت علي (ع) كه فرمود: «مردم به اميران خود مانندترند تا پدران خود.» [2] و همچنين «دو گروه از امت من هستند كه اگر صالح شوند، مردم صالح مي شوند و هنگامي كه فاسد شوند مردم فاسد مي شوند:اوّل،عالمان و دوم،سلاطين و حاكمان.» [3] آشكار مي شود كه رهبران و مسئولان بايد كمال دقت و ظرافت را در اعمال خود داشته باشند؛ تا وقتي الگوي افراد ديگر قرار مي گيرند، الگوي مناسب بوده و افراد بيشتري را به نماز و نماز خواندن هدايت نمايند. اين رهبران و مسئولان نه تنها بايد از محرمات و منكرات دوري نمايند، بلكه بايد از مرحله درك عقلي و ايمان قلبي از نماز گذشته و به مرحله دريافت حقايق با چشم ملكوتي برسند و با رفتاري پيامبر گونه،مردم را راهنما و الگو باشند.

در مجموع راه حل هايي را كه براي جلب افراد به نماز خواندن و افزايش تعداد نمازگزاران مي توان برشمرد، عبارتند از:

الف: تلاش براي اقامه واقعي نماز توسط نمازگزاران با توجّه به مواردي چون:

1- توجه به كلمات و معاني نماز

2- درك عقلي و فكري محتواي نماز

3- آشنايي و ايمان قلبي با محتواي نماز

4- دريافت حقايق با چشم ملكوتي

البته لازم به بيان است كه بند سوم، كار مشكلي است و بند چهارم با



[ صفحه 175]



مجاهدات و رياضت هاي فراوان حاصل مي شود.

ب: وقتي نمازگزار رفتاري نيكو از خود ارائه دهد، افراد غيرنمازگزار (تارك نماز و كاهل در نماز) تحت تأثير اين رفتارها قرار گرفته، تشويق به نمازخواندن مي شوند. با توجه به اينكه رفتارها و كنش هاي افراد هميشه عقلاني نبوده و در بسياري موارد عاطفي است،ارائه رفتارهاي خوب و سنجيده از طرف نمازگزار مي تواند باعث كشش افراد غير نمازگزار به طرف نماز باشد.

ج: داشتن زندگي ساده دور از تجمل و اسراف و همراه با صدق و صفاي نمازگزاران باعث جلب افراد غير نمازگزار به طرف نماز مي شود.

د: داشتن رفتارهاي ملايم و نرم از سوي نمازگزاران، و چشم پوشي از خطاي افراد و مواردي از اين قبيل، باعث كشش و جلب آنها به طرف نماز مي شوند.

ح: با توجه به اينكه انسانها مي خواهند راهنما و رهبراني از جنس خود و در مواردي،در زمان خود داشته باشند و همچنين انسان ها الگوپذير بوده و از الگوهاي مورد نظر خود پيروي مي كنند؛ لذا،بايد الگوها،رهبران و مسئولان داراي شخصيتي رشد يافته باشند

و: ايجاد و برقراري عدالت و قسط در جامعه:

با توجه به تأثير تأمين معاش افراد بر معاد آنها،برقراري عدالت و قسط در جامعه؛ تأثير فراواني در نماز خواندن و اقامه آن دارد.

ز: محرك هاي دروني و بيروني نماز:

وجود محرك هاي دروني و بيروني مي تواند تمايل به نماز را در افراد ايجاد نمايد؛ «حتي اگر نماز به قصد قربت هم نباشد، لااقل براي تأمين



[ صفحه 176]



سلامت جسم،ذهن و روان امري واجب و ضروري است». [4] .

ح: ايجاد و افزايش مهارت در نماز:

از طرق مختلف مانند: خانواده،نظام آموزشي و رسانه هاي گروهي مي توان مهارت لازم را در افراد براي نمازخواندن و تمايل به نماز ايجاد نمود.

ط: دروني كردن نماز:

نماز و فرهنگ آن از طريق عجين شدن با وجود افراد، دروني شده و تداوم مي يابد. اگر روند جامعه پذيري افراد در خانواده، دوستان و همسالان، محيطهاي آموزشي، رسانه هاي گروهي و ... به نحوي صورت بگيرد كه نماز خواندن و فرهنگ نماز دروني شود؛ يعني با وجود فرد عجين گردد، تمايل افراد به نماز قوي مي گردد.

ي: نهادي شدن نماز:

در صورتي كه نماز در جامعه نهادينه شده، در زندگي اجتماعي ماندگار شود، امكان اين كه افراد جامعه، نمازگزار(نماز خوان) شوند، زياد مي گردد.