(مجموعه مواضع اجتماعي مشبك در نماز) اين شبكه داراي چهار بعد است. شكل (25)



شكل (25) ابعاد شبكه فرصتي نماز



الف . سرمايه اجتماعي در نماز : نظمي كه نماز برقرار مي سازد به نحوي است كه از معرفت و تعهد، بيشترين بهره را مي برد و امكانات روابط عاطفي و نمادين وجه غالب سرمايه اجتماعي است.

ب . رتبه اجتماعي در نماز : در وهله اوّل؛ رتبه اجتماعي نمازگزاران به



[ صفحه 145]



تقواي آنها بستگي دارد و در وهله ي بعد؛ رتبه اجتماعي نمازگزاران متناسب با توانمندي هاي آنها در زمينه هاي فرهنگي، علمي، اعتقادي، اطلاعاتي، معرفتي و ديگر زمينه ها مي باشد. (علما و دانشمندان از رتبه اجتماعي بالايي برخوردارند؛ زيرا به معرفت، علم و اطلاعات بيشتري دسترسي دارند؛ دليل آن هم اينكه علم از ديدگاه اسلام داراي جايگاه بالايي است؛ علاوه بر اين كه حدود 700 آيه قرآن درباره علم و شناخت است، [1] احاديث فراواني درباره ارزشمندي علم و دانشمند وجود دارد. [2] و در مرحله آخر؛ رتبه اجتماعي نمازگزاران متناسب با نفوذ و احترامي است كه در جامعه دارند. نمازگزاران داراي رتبه اجتماعي بالا، از نفوذ و احترام بيشتري برخوردار بوده، مي توانند متناسب با نفوذ و احترام خود، عده زيادي را با فعال كردن تعهدات آنها وادار به انجام كاري مطابق با ميل و هدف خود نمايند؛ مثال: نفوذ و احترامي كه مراجع تقليد بر پيروان خود دارند، باعث مي شود مقلدين كارهايي مطابق نظر ايشان انجام دهند.

ج . نقش اجتماعي در نماز: نقش اجتماعي غالباً اكتسابي بوده و افراد نمازگزار برحسب ميزان تلاشي كه نموده اند و موفقيتي كه كسب مي نمايند براي پايگاه اجتماعي معيني انتخاب مي شوند (پايگاه اجتماعي معيني را براي خود كسب مي كنند).

- نقش اجتماعي در محدوده اي محولي است و افراد نمازگزار بر اساس خصايل محول، پايگاه اجتماعي معيني را براي خود مشخص مي كنند؛ مانند سيد بودن (منتسب بودن به امام معصوم) مراجع، علما



[ صفحه 146]



- نقش اجتماعي تا محدوده اي، عام گرا است. در اين محدوده، از افرادي كه اين نقش را احراز مي كنند، انتظار مي رود كه روابط خود را با ديگران به صورت عام گرايانه تنظيم كنند؛ براي مثال: فرد نمازگزار رابطه خود را با غيرمسلمان با توجه به اينكه انسان است، تنظيم مي كند.

- نقش اجتماعي تا محدوده اي خاص گرا است. در اين محدوده، از افراد نمازگزاري كه اين نقش را احراز مي كنند، خواسته مي شود كه به صورت خاص گرايانه با ديگران رابطه برقرار كنند؛ براي مثال: نمازگزار رابطه خود را با ديگران با توجه به اين كه شيعه، همشهري، دوست و ... هستند، تنظيم مي كند.

د . ذهنيت موضعي در نماز(وجه آرماني و اعتقادي پايگاه اجتماعي در نماز):

باور اساسي و بنيادين وجه آرماني و اعتقادي پايگاه اجتماعي نمازگزاران عبارت است از:

- فقط بنده خدا بودن و در مقابل او كرنش كردن.

- تقواي الهي داشتن (عضويت در گروه يا پايگاه اجتماعي خاصي، برتري براي كسي ايجاد نمي نمايد و نبايد باعث تفاخر گردد.)

- بازگشت به سوي خداوند سبحان.

وجه آرماني و اعتقادي پايگاه اجتماعي در نماز، داراي باورهاي ديگري هم مي باشد كه عبارتند از:

- قرار گرفتن در صراط مستقيم داراي ارزش و امتياز است؛ نه راه مغضوبين و ضالين

ب - ايجاد يك «ما» و «گروه» نمازگزار.



[ صفحه 147]



ج: برادري مؤمنان. [3] .

- حفظ كرامت انسان، حتي اگر غيرمسلمان باشد.

كرامت و ارزش انسان در اسلام تا آن حد است كه:

1- حيات و مرگ يك انسان مساوي است با حيات و مرگ همه انسانها. [4] .

2- انسان «خليفةالله» است. [5] .

3- فرشتگان بر انسان سجده نمودند. [6] .

4- برخورداري انسان از عقل. [7] .

5- انسان امانت دار خدا است. [8] .

6- موجودات جهان در تسخير انسان مي باشند. [9] .