شكل (22) نشان دهنده اجزا و ابعاد شبكه آرماني در نماز مي باشد.



شكل (22) ابعاد شبكه آرماني



الف . وجودشناسي نماز : در وجودشناسي نماز توجه وافر به روح و معنويت شده؛ ولي در عين حال از بعد جسماني انسان غفلت ننموده؛ لذا تحت عنوان رئاليسم مي توان از آن ياد نمود. در دين اسلام، انسان مي تواند به اميال و آرزوهاي معقول خود توجه كرده، از نعم مادي به عنوان وسيله اي جهت رسيدن به كمال مطلوب استفاده نمايد. رسول اكرم(ص) فرمود: «توانگري (نعم مادي) چه خوب ياري است براي تقوي» [1] .



[ صفحه 139]



ب .تكليف شناسي در نماز (علم اخلاق در نماز) : تكليف شناسي (علم اخلاق) در نماز داراي موارد زير است:

- جهان اخلاقي و مذهبي تكاليف انسان نمازگزار را براي طي طريق بخاطر رسيدن به رستگاري و كمال مطلوب بوسيله نوعي عرفان معين مي كند.

- اسلام وجود بعضي از هنجارها و قواعد عرفي را كه كمك كننده به انسان نمازگزار بخاطر طي طريق براي رسيدن به رستگاري و كمال مطلوب است، مي پذيرد و با آنها مخالفتي نمي كند.

- در اسلام توجه به اين امر شده كه انسان نمازگزار بايد از خواسته ها و تمنيات خود كه مانع رسيدن به رستگاري و طي طريق به كمال مطلوب مي شود، دست بردارد. (زهد اين جهاني)

- نمازگزار بايد در بعضي از امور فعالانه شركت نموده تا بتواند خود و جامعه (انسان هاي ديگر) را به كمال مطلوب سوق دهد. نمازگزار بايد از اموري كه مانع رسيدن و يا تأخير در رسيدن به كمال مطلوب مي شود، دوري نمايد

ج . زيباشناسي در نماز : منشاء اصلي زيباشناسي در اسلام عبارتست از خداوند سبحان كه خود زيبا است و زيبايي را دوست دارد. خداوندي كه در وراي همه موجودات دنيا، يگانه اي بي همتا است. نمازگزار واقعي وقتي با ديده بصيرت به عالم هستي مي نگرد (عالمي كه بينهايت موجودات در آن وجود دارد) وجود آن يگانه زيبا را مشاهده مي كند.

د . ارزش شناسي در نماز :

- منشأ ارزش هاي واقعي ماوراءطبيعت است. يعني همان منشئي كه دين اسلام از آنجا سرچشمه گرفته.

- انسان اشرف مخلوقات است.



[ صفحه 140]



- منشأ بعضي از ارزش ها، انسان ها و جامعه مي باشند؛ مشروط بر اينكه اين ارزش ها با ارزش هاي واقعي و ارزش هايي كه مبتني بر وحي مي باشند مخالف نباشد (ارزش هاي عرفي)

- دوري از اسراف و تبذير و حفظ طبيعت داراي جايگاه خاصي است