چرا فرهنگ جوامع اسلامي با وجود اينكه از فرهنگي غني (اسلامي) پيروي مي كنند و مي بايست الگو باشند، تحت تأثير و حتي سيطره ي فرهنگ غير مذهبي قرار مي گيرد؟

شايد دلايل چندي در اين زمينه وجود داشته باشد از جمله پيشرفتهاي سريع صنعتي غرب به واسطه ي جنگهاي صليبي كه از يك سو امكان بهره برداري غربيها را از امكانات جوامع اسلامي از جمله كتابخانه ها و دانشمندان را ايجاب نمود و از سوي ديگر آنها را با نقاط ضعف مسلمانان آشنا كرد. به زبان ديگر راه ها و منافع ورود و رسوخ به فرهنگ جوامع اسلامي را به آنها شناساند. دليل ديگر وجود تصميم گيرندگان و رهبران طماع، خوشگذران و سست عنصر جوامع مسلمان بود كه اسلام را بد فهميده و يا بد تعبير كرده بودند (البته به عمد) و به زبان ديگر اسلام را فقط در نماز و حج يا يكي دو مورد ديگر خلاصه نمودند.

دليل سوم ناآشنايي مردم عادي جوامع مسلمان با مفاهيم اصيل اسلام و به زبان ديگر تحريف اسلام توسط حكومتهاي اموي، عثماني، عباسي و پادشاهان جوامع مسلمان كه هر كدام در حد فقيهي ظاهر شده و فتوي مي دادند. به ويژه در ايران حكومت صفويه، قاجاريه و قبل از آنها اسماعيليان و علي الخصوص در زمان صفويه، اين حكومتها اسلام را از



[ صفحه 86]



حالت پويايي و تحرك و به روز بودن درآورده و يا لااقل فرهنگ سازي مناسب و مطابق با نياز جوامع نكردند. در حالي كه جوامع ديگر اين اصل را در نظر گرفتند. بنابراين گرايش جوانان جوامع اسلامي به سمت فرهنگهاي نو كه پاسخگوي نياز جوانان و مطابق مقتضيات و شرايط زمانه بود، جذب شدند. براي نمونه قرآن كتاب زندگي است، كتاب سياست، جامعه، پيشرفت و توسعه. اما سلاطين جوامع اسلامي آن را به حد طاقچه، مساجد، براي مرده ها، مسافر را از زير قرآن رد كردن، دعا نوشتن، ثواب بردن و... پايين آوردند.

در حالي كه يكي از وزراي امور خارجه انگلستان در مجلس عوام، قرآن را روي ميز كوبيد و گفت: تا اين كتاب در دست مسلمانان است، قادر به كاري نيستيم. ولي پادشاهان صفوي اين قدرت را از قرآن گرفتند و نسل آن روز را وادار كردند فقط در حد ثواب بردن از قرآن استفاده كنند در حالي كه اين نسل چيزي كم نداشت. به قول حافظ:



سالها دل طلب جام جم از ما مي كرد

آنچه خود داشت ز بيگانه تمنا مي كرد



نماز و اسلام، نمازگزار را معترض، كربلايي، عاشورايي و حسيني، بار مي آورد و تابع نمي شود. ولي در طول هزار سال نماز در حد رفع مسئوليت ادا شد. قرآن به درد مرده ها مي خورد و فقط جهت ختم كردن و ثواب بردن و غيره....

ولي اگر نماز به درستي انجام شود و نمازگزار فرهنگ نماز را رعايت كند - اسلام، قرآن و نماز به ماهيت اصلي خود برمي گردد و فرهنگ ساز مي شود و در نتيجه مانع هجوم بيگانه مي شود. اما چگونه؟



[ صفحه 87]