و نماز جماعت در واقع خود به عنوان يك جماعت [1] محسوب مي شود. جماعتي كه در سازماندهي يك جامعه مؤثر بوده و پديد آورنده ي جمعيت و گروه است كه از اقشار و طبقات مختلفي تشكيل شده است. جالب است كه نوعي گردهم آيي است كه در آن تفاخر وجود ندارد، صف اول و آخر تفاوتي ندارد، چپ و راست به همين ترتيب، دارا و ندار در كنار هم، افرادي كه داراي پايگاه اجتماعي متفاوت و منزلت اجتماعي متمايز مي باشند در كنار يكديگر جمع شده و همه رو به سوي يك قبله هستند. اين جماعت يك فكر و يك دل و رو به سوي هدفي واحد مي باشند. لازمه ي تشكيل و دوام زندگي اجتماعي علاوه بر لوازم مقدماتي مثل وجود تعدادي افراد، هم فكري و داشتن هدف واحد، امانت داري نيز هست كه اعتماد و اطمينان را به دنبال دارد كه در صورت نبودن آنها اگر جامعه تشكيل شود دوام نمي يابد. نماز به اين دليل در شكل دهي به گروه ها



[ صفحه 27]



مؤثر است كه تمام لوازم ابتدائي و كاركردي [2] گروه و جامعه را فراهم مي كند و يكي از مهمترين عواملي كه نماز زمينه ي آن را فراهم مي كند تقويت روحيه ي جمعي است. [3] .

نمازهاي عيد فطر و قربان نيز در اجتماع و گردهمايي مردم مؤثر است و در كل تمام نمازهايي كه به شكل جمعي اقامه مي شوند مي توانند جهت بسيج مردم و آماده كردن آنها براي تمام امور اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي، امدادرساني حتي در سازماندهي به نيروهاي مسلح در پشت جبهه، زمان جنگ، كمك به فقرا به شكل سازماندهي شده قرار گيرند.