چه تفاوتي بين يك فرد نمازگزار با فردي كه اهل نماز نيست وجود دارد؟ يعني چه معيارهايي وجود دارد كه يك فرد مذهبي اهل نماز را



[ صفحه 14]



بتوانيم از فرد بي نماز متمايز كنيم؟ مسلما نتايج تربيتي در پي دارد كه تفاوت ايجاد مي كند. يعني ابتدا به ساكن قوانين اسلامي ترسيم و تدوين مي شود و افراد به عنوان مسلمان خود را موظف به رعايت آن قوانين مي بينند. مثلا اينكه چگونه لباس بپوشند؟ چه غذاهايي و چگونه و به چه مقدار بخورند؟ با مردم چگونه برخورد كنند؟ چگونه حرف بزنند؟ چگونه راه بروند؟ و به زبان ساده تر از زايشگاه تا قبرستان [1] راه و رسم زندگي را به او ياد مي دهد. آداب سر سفره نشستن، آداب كفن و دفن، آداب مسافرت، آداب عروسي و عزا و آداب زناشويي، آداب حمام و طهارت، نظم امور زندگي، حتي آئين دوست يابي و انتخاب همسر [2] و انجام معامله (اقتصاد اسلامي).

با يك نگاه مشاهده مي كنيم كه نماز در تمام اركان زندگي ما نقش دارد. بنابراين تمام اين امور زيربنايي جامعه الگوي رفتار يا هنجار و قانون وضع مي كند. افراد نيز خود را با اين قوانين هماهنگ مي كنند در نتيجه جامعه اي خواهيم داشت سالم (به شرطي كه افراد نماز را به درستي بخوانند نه براي رفع مسئوليت) و اين امر خود منجر به راه دوم مي شود يعني (اصلاح افراد) به عنوان خشت و آجر زيربنايي اين جامعه. وقتي افراد اصلاح شوند، جامعه اصلاح مي شود. يعني از دو سمت، ابتدا با طرح قوانين موجب اصلاح جامعه شده كه اصلاح جامعه خود افراد تحت نظر و پوشش خود را اصلاح مي كند، و از سوي ديگر با اصلاح تك تك افراد موجب اصلاح خانواده، گروه، كوچه، خيابان، شهر و جامعه مي شود.



[ صفحه 15]



و قرآن نيز به اين امر صراحت دارد:

«انا لا نضيع اجر المصلحين» [3] ما پاداش اصلاح طلبان را ضايع نمي كنيم.

نمازهاي جماعت فرد را از فردگرايي، انزوا و گوشه گيري خارج كرده و از طرف ديگر وادار مي كند كه با غرور و خودخواهي مبارزه كند و از اين طريق او را وارد جامعه نموده و عضوي فعال از جامعه درست مي كند و فردي كه وارد جامعه شد جهت اعتلاي آن مي كوشد.