پرسش شماره 134) با توجه به آيه ي شريف 55 و 205 سوره ي اعراف، آيا جمعي خواندن دعاها با آيه هاي ياد شده منافات ندارد؟

الف - اگر گفته شده خدا را به طور «خفيه» و پنهاني بخوانيد، براي اين است كه از «ريا» دورتر و به اخلاص نزديك تر و با تمركز فكر و حضور قلب همراه باشد.

ممكن است منظور از «تضرع»، دعاي آشكار و منظور از «خفيه»، دعاي پنهاني باشد؛ پس مي توان نتيجه گرفت هر مقامي اقتضايي دارد، گاهي بايد آشكارا و گاهي پنهاني دعا كرد. اتفاقا گاهي براي ترويج دين و تبليغ آن، لازم است دعا به صورت آشكارا و گروهي خوانده شود و هيچ منافاتي ندارد كه دعا را با رعايت حضور قلب و اخلاص به صورت گروهي و آشكارا بخوانيم. معيار، آن است كه هنگام تضرع و زاري در پيشگاه خداوند، صدا آن قدر بلند نشود كه منافي با ادب عبوديت باشد [1] .

ب - هرگز جمع يا مفرد آمدن لفظ، دليل بر لزوم جمعي انجام دادن عمل يا عكس آن نيست؛ چنان كه الفاظ در «سوره ي حمد» به صورت جمع آورده شده است؛ ولي



[ صفحه 196]



مي توان آن را فرادا خواند؛ البته در روايات توصيه شده است كه دعا، تا جايي كه امكان دارد به صورت گروهي خوانده شود. گفتني است هر چند در اسلام، خواندن دعا به صورت جمعي سفارش شده، ولي گاهي آثاري در دعاي فردي وجود دارد كه در دعاي گروهي نيست و همين طور عكس آن [2] .



[ صفحه 197]