پرسش شماره 122) فلسفه ي نشستن و برخاستن در نماز چيست؟

آنچه در مورد فلسفه ي ايستادن در نماز مي توان بيان كرد اين است كه: ايستادن، به توحيد افعالي اشاره دارد؛ يعني «عبد» در برابر حق مطلق و مقام قيوميت، قيام كرده است؛ به گونه اي كه نماز گزار خود را در محضر حق، حاضر مي بيند و در عالمي كه محضر ربوبيت خداوند است خود را از كساني مي داند كه در پيشگاه خداوند، مؤدبانه ايستاده اند. نماز گزار با تمام وجود چنين احساسي دارد و اهميت مناجات با حق تعالي را كاملا درك مي كند. امام باقر عليه السلام مي فرمايد: پدرم (امام سجاد عليه السلام) وقتي به نماز مي ايستاد، گويي شاخه ي درخت بود كه جز آنچه باد از او به حركت در مي آورد چيزي از او تكان نمي خورد [1] .

امام زين العابدين عليه السلام مي فرمايد: از حقوق نماز است كه بداني نماز، ورود به محضر خدا است و بداني كه هنگام نماز در پيشگاه خدا ايستاده اي [2] .

آنچه در بيان فلسفه ي نشستن در نماز - كه همان تشهد است - مي توان گفت اين است كه: نماز گزار هنگام ورود به نماز در اذان و اقامه، به وحدانيت، رسالت و امامت، شهادت مي دهد و در تشهد - هنگام خروج از نماز كه در واقع خروج از فنا به بقا و از خودخواهي به خدا خواهي است - در واقع ياد آور اين حقيقت است كه نماز، رسيدن به توحيد حقيقي و شهادت به وحدانيت خداوند است؛ چون او همه چيز است: (هو الأول و الآخر و الظاهر و الباطن)؛ [3] او اول و آخر و پيدا و پنهان است. ايستادن، آغاز سفر براي خدا



[ صفحه 180]



و نشستن، اوج تعظيم و كرنش براي حركت به سوي او است: (كما بدأكم تعودون)؛ [4] همان گونه كه شما را در آغاز آفريد، بازمي گرديد. پس در همه ي حالات (ايستاده يا نشسته) شايسته است، مقصد فراموش نشود و حقيقت وحدانيت و الوهيت حق، تمام وجود نماز گزار را پر كند و قلبش را در اين سفر معراجي، خدايي كند تا شهادتش حقيقت پيدا كند و از نفاق و شرك منزه گردد. شهادتي كه در حال ايستادن هنگام اذان و اقامه گفته مي شود، شهادت قبل از سفر است و شهادتي كه در حال نشستن در تشهد گفته مي شود، شهادت پس از سفر است. پس خوب است انسان بر اين حالت خويش كه مقام قرب الهي است مواظبت كند، تا جاودان باشد.

امام صادق عليه السلام مي فرمايد: تشهد، ستايش خداوند بلند مرتبه است [5] .

آنچه از فلسفه ي ايستادن و نشستن در نماز گفته شد، تنها بخش بسيار كوچكي از آن است. [6] .